Zwiedzałem kiedyś rzymskie fundamenty starożytnego brytyjskiego miasta, pod kierunkiem profesora, który powiedział coś, co wydaje mi się niezłą satyrą na wielu innych profesorów. Być może profesor sam znał się na żartach, chociaż zachował kamienną powagę, i być może zdawał sobie sprawę, że jego żart podważa dużą część tego, co nazywa się religioznawstwem porównawczym. Zwróciłem jego uwagę na rzeźbioną podobiznę słońca w tradycyjnej koronie promieni, wyróżniającą się tym, że twarz na tarczy nie była tak chłopięca jak twarz Apolla, lecz brodata niczym oblicze Neptuna czy Jupitera. „Tak” – powiedział profesor z dyskretną precyzją – „ta rzeźba uznawana jest za przedstawienie miejscowego bogu Sula. Największe autorytety utożsamiają Sula z Minerwą, jednak to przedstawienie przytacza się na dowód, że identyfikacja nie jest całkowita”.
Oto potężne niedopowiedzenie, co się zwie. Współczesny świat jest bardziej szalony niż wszelkie satyry na jego temat; dawno temu pan Belloc kazał akademikowi w burlesce twierdzić, że zgodnie z najnowszymi badaniami popiersie Ariadny przedstawia Sylena, ale prawdziwe pojawienie się Minerwy w roli kobiety z brodą z pokazu pana Barnuma przebija nawet ten żart. Natomiast oba są bardzo podobne do utożsamień, jakie dokonują „największe autorytety” religioznawstwa porównawczego, dlatego gdy dogmaty katolickie identyfikowane są z najróżniejszymi szalonymi mitami, nie śmieję się, nie przeklinam i nie tracę manier; ograniczam się jedynie do uprzejmego stwierdzenia, że identyfikacja ta nie jest całkowita. (G. K. Chesterton, „Wiekuisty człowiek”, str. 123-124)
wtorek, 31 stycznia 2012
poniedziałek, 30 stycznia 2012
Obrzezanie, a 'sola Scriptura'
Wyobraźmy sobie Żyda, który uwierzył w Chrystusa jako obiecanego w Starym Testamencie Mesjasza, pierwszych latach chrześcijaństwa zanim powstały Pisma, które później weszły w kanon Nowego Testamentu. Wyobraźmy go sobie czytającego taki fragment z Księgi Rodzaju:
Ani Ewangelie, ani żadne z Listów apostolskich nie zostały jeszcze napisane. Chrześcijanie mieli tylko Pisma żydowskie, czyli to, co obecnie nazywamy Starym Testamentem. Zresztą pierwsi chrześcijanie to przecież synowie Abrahama; to obrzezani, który w Jezusie rozpoznali zapowiedzianego w Pismach Mesjasza. Sytuacja skomplikowała się, gdy Apostołowie w swoim przepowiadaniu Ewangelii zwrócili najpierw do Samarytan, a później do pogan. Mając w pamięci cytowany powyżej fragment z Księgi Rodzaju mówiący o tym, że przymierze obrzezania miało być przymierzem wiecznym, wydaje się czymś nie tylko zrozumiałym, ale wręcz oczywistym, że Żyd przyjmujący wiarę w Chrystusa uważał za coś naturalnego i oczywistego, że poganie przed przyjęciem chrztu powinni najpierw przyjąć obrzezanie. Skoro sam Pan został obrzezany; skoro nigdy nie podważył konieczności obrzezania, co więcej, powiedział, że Pisma nie można odrzucić (J 10:35), jak można było twierdzić, że czas obrzezania minął? Przecież jest napisane, że przymierze obrzezania miało być przymierzem wiecznym! Zatem odrzucenie obrzezania byłoby odrzuceniem Pisma.
Pytanie, czy poganie przyjmujący wiarę w Chrystusa mieli się także poddać obrzezaniu czy też nie, stało się przyczyną być może pierwszego poważnego konfliktu w młodej wspólnocie uczniów Pana. Łukasz opisuje to w ten sposób:
W pierwotnej gminie chrześcijańskiej doszło z tego powodu do „niemałych sporów”, czytamy w następnym wersecie. Co robią w tej sytuacji uczniowie? Gdyby zasada „sola Scriptura” była zasadą stosowaną w młodej wspólnocie, oczekiwalibyśmy czegoś w rodzaju debaty dążącej do znalezienia odpowiedzi na podstawie Pisma św. Tymczasem jednak:
“Do Apostołów i starszych” – czyli do Kościoła. To od Apostołów i starszych – przewodniczących Kościołowi – oczekiwano podjęcia decyzji w tej sprawie. I decyzja zostaje podjęta:
Długa wymiana zdań zakończyła się wystąpieniem Piotra, po którym nie słyszymy już głosów przeciwnych. Wystąpienie końcowe Jakuba, biskupa Jerozolimy – miasta, gdzie spotkanie miało miejsce, możemy odczytać jako „Amen” do słów Piotra. Apostołowie podjęli decyzję, że poganie przyjmujący wiarę w Chrystusa nie muszą poddawać się obrzezaniu. Obrzezanie przestało być znakiem przymierza Boga z Jego Ludem.
Jednak tu może pojawić się pytanie: Czy odrzucenie konieczności obrzezania nie jest sprzeniewierzeniem się Pismu? Przecież według Pisma obrzezanie miało być znakiem WIECZNEGO przymierza pomiędzy Ludem Bożym, a Bogiem, a ten, kto nie poddał się obrzezaniu, miał być wykluczony z Ludu Bożego. Przecież sam Pan nie przyszedł, aby znieść Prawo, ale je wypełnić. Czy Jego uczniowie nie przypisują sobie większych prerogatyw podważając to, czego ich Nauczyciel nie podważył? Jak na to odpowiedzieć?
Wydaje się, że najlepiej będzie uczynić to tak, jak czynił to Pan. On nie przyszedł znieść Prawo, ale je wypełnić. Z Pism Nowego Testamentu wynika, że Apostołowie traktowali chrzest jako wypełnienie obrzezania.
Pisząc kilka lat po „Soborze Jerozolimskim” do Koryntian Apostoł Narodów stwierdza:
Ani obrzezanie, ani jego brak nie ma znaczenia. Jedyną liczącą się rzeczą jest „nowe stworzenie”. Co to jest „nowe stworzenie”? Odczytując to w świetle Rz 6:3-23 wydaje się słusznym zobaczyć tu aluzję do chrztu. Potwierdzenie znajdziemy zaraz w następnym wersecie, gdzie czytamy:
Jak w Starym Przymierzu chłopcy przez obrzezanie wchodzili w przymierze z Bogiem i stawali się członkami Ludu Bożego, tak w Nowym Przymierzu, przyjmujący chrzest wchodzą w przymierze z Bogiem i stają się częścią Ludu Bożego, czyli Bożym Izraelem – Kościołem.
Podsumowując: Najpierw była decyzja Kościoła odnośnie obrzezania, a dopiero później jej pisemny zapis, który to zapis (Dzieje Apostolskie i Listy) został następnie uznany za natchniony i kanoniczny, czyli wchodzący w skład Pisma św. Spór o obrzezanie i jego rozwiązanie pokazuje, że zasada „sola Scriptura” nie była stosowana przez młody Kościół. Rozstrzygnięciem sporu o obrzezanie była decyzja Kościoła, to znaczy Apostołów i starszych – jego ówczesnych przywódców. Oczywistym tego potwierdzeniem jest zapis ich decyzji: „Postanowiliśmy bowiem, Duch Święty i my, (…)” (Dz 15:28).
„A gdy Abram miał dziewięćdziesiąt dziewięć lat, ukazał mu się Pan i rzekł do niego: «Jam jest Bóg Wszechmogący. Służ Mi i bądź nieskazitelny, chcę bowiem zawrzeć moje przymierze pomiędzy Mną a tobą i dać ci niezmiernie liczne potomstwo». Abram padł na oblicze, a Bóg tak do niego mówił: «Oto moje przymierze z tobą: staniesz się ojcem mnóstwa narodów. Nie będziesz więc odtąd nazywał się Abram, lecz imię twoje będzie Abraham, bo uczynię ciebie ojcem mnóstwa narodów. Sprawię, że będziesz niezmiernie płodny, tak że staniesz się ojcem narodów i pochodzić będą od ciebie królowie. Przymierze moje, które zawieram pomiędzy Mną a tobą oraz twoim potomstwem, będzie trwało z pokolenia w pokolenie jako przymierze wieczne, abym był Bogiem twoim, a potem twego potomstwa. I oddaję tobie i twym przyszłym potomkom kraj, w którym przebywasz, cały kraj Kanaan, jako własność na wieki, i będę ich Bogiem». Potem Bóg rzekł do Abrahama: «Ty zaś, a po tobie twoje potomstwo przez wszystkie pokolenia, zachowujcie przymierze ze Mną. Przymierze, które będziecie zachowywali między Mną a wami, czyli twoim przyszłym potomstwem, polega na tym: wszyscy wasi mężczyźni mają być obrzezani; będziecie obrzezywali ciało napletka na znak przymierza waszego ze Mną. Z pokolenia w pokolenie każde wasze dziecko płci męskiej, gdy będzie miało osiem dni, ma być obrzezane - sługa urodzony w waszym domu lub nabyty za pieniądze - każdy obcy, który nie jest potomkiem twoim - ma być obrzezany; obrzezany ma być sługa urodzony w domu twoim lub nabyty za pieniądze. Przymierze moje, przymierze obrzezania, będzie przymierzem na zawsze [w oryginale: “przymierzem wiecznym”]. Nieobrzezany, czyli mężczyzna, któremu nie obrzezano ciała jego napletka, taki człowiek niechaj będzie usunięty ze społeczności twojej; zerwał on bowiem przymierze ze Mną»” (Rdz 17:1-14).
Ani Ewangelie, ani żadne z Listów apostolskich nie zostały jeszcze napisane. Chrześcijanie mieli tylko Pisma żydowskie, czyli to, co obecnie nazywamy Starym Testamentem. Zresztą pierwsi chrześcijanie to przecież synowie Abrahama; to obrzezani, który w Jezusie rozpoznali zapowiedzianego w Pismach Mesjasza. Sytuacja skomplikowała się, gdy Apostołowie w swoim przepowiadaniu Ewangelii zwrócili najpierw do Samarytan, a później do pogan. Mając w pamięci cytowany powyżej fragment z Księgi Rodzaju mówiący o tym, że przymierze obrzezania miało być przymierzem wiecznym, wydaje się czymś nie tylko zrozumiałym, ale wręcz oczywistym, że Żyd przyjmujący wiarę w Chrystusa uważał za coś naturalnego i oczywistego, że poganie przed przyjęciem chrztu powinni najpierw przyjąć obrzezanie. Skoro sam Pan został obrzezany; skoro nigdy nie podważył konieczności obrzezania, co więcej, powiedział, że Pisma nie można odrzucić (J 10:35), jak można było twierdzić, że czas obrzezania minął? Przecież jest napisane, że przymierze obrzezania miało być przymierzem wiecznym! Zatem odrzucenie obrzezania byłoby odrzuceniem Pisma.
Pytanie, czy poganie przyjmujący wiarę w Chrystusa mieli się także poddać obrzezaniu czy też nie, stało się przyczyną być może pierwszego poważnego konfliktu w młodej wspólnocie uczniów Pana. Łukasz opisuje to w ten sposób:
„Niektórzy przybysze z Judei nauczali braci: ‘Jeżeli się nie poddacie obrzezaniu według zwyczaju Mojżeszowego, nie możecie być zbawieni’” (Dz 15:1).
W pierwotnej gminie chrześcijańskiej doszło z tego powodu do „niemałych sporów”, czytamy w następnym wersecie. Co robią w tej sytuacji uczniowie? Gdyby zasada „sola Scriptura” była zasadą stosowaną w młodej wspólnocie, oczekiwalibyśmy czegoś w rodzaju debaty dążącej do znalezienia odpowiedzi na podstawie Pisma św. Tymczasem jednak:
„Kiedy doszło do niemałych sporów i zatargów między nimi a Pawłem i Barnabą, postanowiono, że Paweł i Barnaba, i jeszcze kilku spośród nich uda się w sprawie tego sporu do Jerozolimy, do Apostołów i starszych” (Dz 15:2).
“Do Apostołów i starszych” – czyli do Kościoła. To od Apostołów i starszych – przewodniczących Kościołowi – oczekiwano podjęcia decyzji w tej sprawie. I decyzja zostaje podjęta:
„Zebrali się więc Apostołowie i starsi, aby rozpatrzyć tę sprawę. Po długiej wymianie zdań przemówił do nich Piotr: «Wiecie, bracia, że Bóg już dawno wybrał mnie spośród was, aby z moich ust poganie usłyszeli słowa Ewangelii i uwierzyli. Bóg, który zna serca, zaświadczył na ich korzyść, dając im Ducha Świętego tak samo jak nam. Nie zrobił żadnej różnicy między nami a nimi, oczyszczając przez wiarę ich serca. Dlaczego więc teraz Boga wystawiacie na próbę, wkładając na uczniów jarzmo, którego ani ojcowie nasi, ani my sami nie mieliśmy siły dźwigać. Wierzymy przecież, że będziemy zbawieni przez łaskę Pana Jezusa tak samo jak oni». Umilkli wszyscy (…)” (Dz 15:6-12).
Długa wymiana zdań zakończyła się wystąpieniem Piotra, po którym nie słyszymy już głosów przeciwnych. Wystąpienie końcowe Jakuba, biskupa Jerozolimy – miasta, gdzie spotkanie miało miejsce, możemy odczytać jako „Amen” do słów Piotra. Apostołowie podjęli decyzję, że poganie przyjmujący wiarę w Chrystusa nie muszą poddawać się obrzezaniu. Obrzezanie przestało być znakiem przymierza Boga z Jego Ludem.
Jednak tu może pojawić się pytanie: Czy odrzucenie konieczności obrzezania nie jest sprzeniewierzeniem się Pismu? Przecież według Pisma obrzezanie miało być znakiem WIECZNEGO przymierza pomiędzy Ludem Bożym, a Bogiem, a ten, kto nie poddał się obrzezaniu, miał być wykluczony z Ludu Bożego. Przecież sam Pan nie przyszedł, aby znieść Prawo, ale je wypełnić. Czy Jego uczniowie nie przypisują sobie większych prerogatyw podważając to, czego ich Nauczyciel nie podważył? Jak na to odpowiedzieć?
Wydaje się, że najlepiej będzie uczynić to tak, jak czynił to Pan. On nie przyszedł znieść Prawo, ale je wypełnić. Z Pism Nowego Testamentu wynika, że Apostołowie traktowali chrzest jako wypełnienie obrzezania.
Pisząc kilka lat po „Soborze Jerozolimskim” do Koryntian Apostoł Narodów stwierdza:
„Jeśli ktoś został powołany jako obrzezany, niech nie pozbywa się znaku obrzezania; jeśli zaś ktoś został powołany jako nieobrzezany, niech się nie poddaje obrzezaniu! Niczym jest zarówno obrzezanie, jak i nieobrzezanie, a ważne jest tylko zachowywanie przykazań Bożych” (1 Kor 7:18-19).W Liście do Galatów, Apostoł Narodów pójdzie jeszcze:
„Bo ani obrzezanie nic nie znaczy ani nieobrzezanie, tylko nowe stworzenie” (Ga 6:15).
Ani obrzezanie, ani jego brak nie ma znaczenia. Jedyną liczącą się rzeczą jest „nowe stworzenie”. Co to jest „nowe stworzenie”? Odczytując to w świetle Rz 6:3-23 wydaje się słusznym zobaczyć tu aluzję do chrztu. Potwierdzenie znajdziemy zaraz w następnym wersecie, gdzie czytamy:
„Na wszystkich tych, którzy się tej zasady trzymać będą, i na Izraela Bożego [niech zstąpi] pokój i miłosierdzie!” (Ga 6:16).Ochrzczeni to nowy Izrael, Izrael Boży.
Jak w Starym Przymierzu chłopcy przez obrzezanie wchodzili w przymierze z Bogiem i stawali się członkami Ludu Bożego, tak w Nowym Przymierzu, przyjmujący chrzest wchodzą w przymierze z Bogiem i stają się częścią Ludu Bożego, czyli Bożym Izraelem – Kościołem.
Podsumowując: Najpierw była decyzja Kościoła odnośnie obrzezania, a dopiero później jej pisemny zapis, który to zapis (Dzieje Apostolskie i Listy) został następnie uznany za natchniony i kanoniczny, czyli wchodzący w skład Pisma św. Spór o obrzezanie i jego rozwiązanie pokazuje, że zasada „sola Scriptura” nie była stosowana przez młody Kościół. Rozstrzygnięciem sporu o obrzezanie była decyzja Kościoła, to znaczy Apostołów i starszych – jego ówczesnych przywódców. Oczywistym tego potwierdzeniem jest zapis ich decyzji: „Postanowiliśmy bowiem, Duch Święty i my, (…)” (Dz 15:28).
niedziela, 29 stycznia 2012
Ojcowie Kościoła komentują Biblię - Mk 3,31-35
PRAWDZIWI KREWNI JEZUSA
31 Tymczasem nadeszła Jego Matka i bracia i stojąc na dworze, posłali po Niego, aby Go przywołać. 32 Właśnie tłum ludzi siedział wokół Niego, gdy Mu powiedzieli: «Oto Twoja Matka i bracia na dworze pytają się o Ciebie». 33 Odpowiedział im: «Któż jest moją matką i którzy są braćmi?» 34 I spoglądając na siedzących dokoła Niego rzekł: «Oto moja matka i moi bracia. 35 Bo kto pełni wolę Bożą, ten Mi jest bratem, siostrą i matką». (Mk 3,31-35 Biblia Tysiąclecia)
SYNTEZA
Maryja była błogosławiona, bardziej dzięki wierze w Chrystusa, niż poprzez to, że zrodziła Jego ciało. Była błogosławiona, dlatego że zachowywała słowo Boże, a nie tylko dlatego, że Go urodziła. Bliskość Maryi wobec Jezusa jako naturalnej matki, na niewiele by się przydała do zbawienia, gdyby nie poczęła Chrystusa w swoim sercu. W tym fragmencie chodzi o to, by postrzegać pokrewieństwo ziemskie w relacji do pokrewieństwa niebieskiego (Augustyn). Do rodziny Pana należą wszyscy ci, którzy pełnią wolę Ojca (Klemens Rzymski).
3,32 Przyszli Jego Matka i bracia
UPORZĄDKOWANIE RELACJI DO RODZINY. [Pan] powiedział, że do Jego rodziny należy tylko ten, kto czyni wolę Jego Ojca (por. Mt 12,47-50; Mk 3,32-35; Łk 8,20-21). Oczywiście w swej łasce zaliczył do nich samą Maryję, bowiem i ona czyniła wolę Ojca. W ten sposób najlepszy i Boski Nauczyciel w porównaniu z niebieskim pokrewieństwem odrzucił matczyne imię, które przywołano Mu jako osobiste i własne […]. Nie bądź więc niewdzięczny, odpłać twojej matce wdzięcznością, odpłać tym, co duchowe za to, co cielesne; tym, co wieczne za to, co doczesne. AUGUSTYN, LIST 243,9-10
3,34 Oto moja Matka i moi bracia
PRZYNALEŻNOŚĆ DO RODZINY. Oddajmy Mu więc chwałę nie tylko ustami, ale i sercem, aby nas przyjął jako synów. Powiedział Pan przecież: „Braćmi są ci, co czynią wolę Ojca mego” (Mt 12,50; Mk 3,35; Łk 8,21). Tak więc, bracia moi, czyńmy wolę Ojca, który nas powołał do życia i pójdźmy raczej za cnotą. KLEMENS RZYMSKI, 2 LIST DO KORYNTIAN 9-10
3,35 Kto pełni wolę Bożą, ten Mi jest bratem, siostrą i matką
CZY MARYJA BYŁA BLIŻEJ NIEGO JAKO MATKA CZY JAKO WIERZĄCA? Czego innego naucza nas, jeśli nie przedkładania naszych duchowych korzeni nad cielesne pokrewieństwo? Naucza też, że ludzie nie są szczęśliwi, jeśli ze świętymi i sprawiedliwymi łączy ich [tylko] pokrewieństwo ciała, lecz jeśli wiąże ich wierność i naśladowanie ich nauki i obyczajów. Maryja zatem była szczęśliwsza, przyjmując wiarę w Chrystusa, niż poczynając Chrystusa w ciele. A gdy pewna kobieta powiedziała: „Błogosławione łono, które Cię nosiło”, On odpowiedział: „Owszem, ale błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je” (Łk 11,27-28). Wreszcie, cóż pomogło to pokrewieństwo braciom Chrystusa, to jest krewnym według ciała, którzy nie uwierzyli w Niego? (por. J 7,4). Również Maryi nie pomogłoby matczyne pokrewieństwo, jeśli nie nosiłaby Chrystusa bardziej w sercu niż w łonie (por. Mt 3,8-10; Łk 11,27-28; Rz 9,1-8). AUGUSTYN, O ŚWIĘTYM DZIWICTWIE 3 (*)
----------------
(*) OJCOWIE KOŚCIOŁA KOMENTUJĄ BIBLIĘ, EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MARKA, str. 39-40, wydawnictwo APOSTOLICUM
Ten tom jest pierwszym z planowanej serii: http://www.apostolicum.pl/shop/okk/wykaz.html
31 Tymczasem nadeszła Jego Matka i bracia i stojąc na dworze, posłali po Niego, aby Go przywołać. 32 Właśnie tłum ludzi siedział wokół Niego, gdy Mu powiedzieli: «Oto Twoja Matka i bracia na dworze pytają się o Ciebie». 33 Odpowiedział im: «Któż jest moją matką i którzy są braćmi?» 34 I spoglądając na siedzących dokoła Niego rzekł: «Oto moja matka i moi bracia. 35 Bo kto pełni wolę Bożą, ten Mi jest bratem, siostrą i matką». (Mk 3,31-35 Biblia Tysiąclecia)
SYNTEZA
Maryja była błogosławiona, bardziej dzięki wierze w Chrystusa, niż poprzez to, że zrodziła Jego ciało. Była błogosławiona, dlatego że zachowywała słowo Boże, a nie tylko dlatego, że Go urodziła. Bliskość Maryi wobec Jezusa jako naturalnej matki, na niewiele by się przydała do zbawienia, gdyby nie poczęła Chrystusa w swoim sercu. W tym fragmencie chodzi o to, by postrzegać pokrewieństwo ziemskie w relacji do pokrewieństwa niebieskiego (Augustyn). Do rodziny Pana należą wszyscy ci, którzy pełnią wolę Ojca (Klemens Rzymski).
3,32 Przyszli Jego Matka i bracia
UPORZĄDKOWANIE RELACJI DO RODZINY. [Pan] powiedział, że do Jego rodziny należy tylko ten, kto czyni wolę Jego Ojca (por. Mt 12,47-50; Mk 3,32-35; Łk 8,20-21). Oczywiście w swej łasce zaliczył do nich samą Maryję, bowiem i ona czyniła wolę Ojca. W ten sposób najlepszy i Boski Nauczyciel w porównaniu z niebieskim pokrewieństwem odrzucił matczyne imię, które przywołano Mu jako osobiste i własne […]. Nie bądź więc niewdzięczny, odpłać twojej matce wdzięcznością, odpłać tym, co duchowe za to, co cielesne; tym, co wieczne za to, co doczesne. AUGUSTYN, LIST 243,9-10
3,34 Oto moja Matka i moi bracia
PRZYNALEŻNOŚĆ DO RODZINY. Oddajmy Mu więc chwałę nie tylko ustami, ale i sercem, aby nas przyjął jako synów. Powiedział Pan przecież: „Braćmi są ci, co czynią wolę Ojca mego” (Mt 12,50; Mk 3,35; Łk 8,21). Tak więc, bracia moi, czyńmy wolę Ojca, który nas powołał do życia i pójdźmy raczej za cnotą. KLEMENS RZYMSKI, 2 LIST DO KORYNTIAN 9-10
3,35 Kto pełni wolę Bożą, ten Mi jest bratem, siostrą i matką
CZY MARYJA BYŁA BLIŻEJ NIEGO JAKO MATKA CZY JAKO WIERZĄCA? Czego innego naucza nas, jeśli nie przedkładania naszych duchowych korzeni nad cielesne pokrewieństwo? Naucza też, że ludzie nie są szczęśliwi, jeśli ze świętymi i sprawiedliwymi łączy ich [tylko] pokrewieństwo ciała, lecz jeśli wiąże ich wierność i naśladowanie ich nauki i obyczajów. Maryja zatem była szczęśliwsza, przyjmując wiarę w Chrystusa, niż poczynając Chrystusa w ciele. A gdy pewna kobieta powiedziała: „Błogosławione łono, które Cię nosiło”, On odpowiedział: „Owszem, ale błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je” (Łk 11,27-28). Wreszcie, cóż pomogło to pokrewieństwo braciom Chrystusa, to jest krewnym według ciała, którzy nie uwierzyli w Niego? (por. J 7,4). Również Maryi nie pomogłoby matczyne pokrewieństwo, jeśli nie nosiłaby Chrystusa bardziej w sercu niż w łonie (por. Mt 3,8-10; Łk 11,27-28; Rz 9,1-8). AUGUSTYN, O ŚWIĘTYM DZIWICTWIE 3 (*)
----------------
(*) OJCOWIE KOŚCIOŁA KOMENTUJĄ BIBLIĘ, EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MARKA, str. 39-40, wydawnictwo APOSTOLICUM
Ten tom jest pierwszym z planowanej serii: http://www.apostolicum.pl/shop/okk/wykaz.html
środa, 25 stycznia 2012
Nawrócenie ...na protestantyzm?
Było to prawie trzy lata temu. Na kalwinistycznym forum, jeden z moderatorów, sam kalwinista, zadał mi pytanie odnośnie stanowiska Kościoła wobec katolików przechodzących na protestantyzm. Czy opuszczający Kościół automatycznie podpadają pod jego klątwę? Co Kościół naucza, jeśli chodzi o możliwość ich zbawienia? Odpowiedziałem, że Kościół naucza o sumieniu. Ostateczną instancją jest sumienie zainteresowanego. Wszystko zależy od motywów danego człowieka, czyli czy w swoim sercu uważa on/ona, że to, co czyni jest dobre i słuszne.
Na takie pytanie, trzeba odpowiedzieć twierdząco. Dobrze czynisz, jeśli działasz zgodnie z Twoim sumieniem. Jeśli w głębi serca spostrzegasz coś jako dobro – dobrze czynisz idąc za tym. To może dotyczyć wystąpienia z Kościoła katolickiego, wyznawania innej wiary, rozpowszechniania nauki przeciwnej do tego, co uczy Kościół, itd. W Ewangelii według św. Jana czytamy: J 9:22 Tak powiedzieli jego rodzice, gdyż bali się Żydów. Żydzi bowiem już postanowili, że gdy ktoś uzna Jezusa za Mesjasza, zostanie wyłączony z synagogi. Taki los spotykał każdego, kto idąc za głosem sumienia, uznał Jezusa za Mesjasza. Wielu stawało i staje przed dylematem. Albo iść za głosem sumienia tracąc przyjaciół, albo nic nie zmieniać i utracić spokój sumienia. Idący za głosem sumienia zyskuje spokój, ale często traci przyjaciół, rodzina się go wyrzeka, musi zrezygnować z kariery zawodowej. To właściwie nie zmieniło się w środowisku żydowskim przez całą historię aż do naszych czasów. Jeśli nawet nie chodzi o formalną klątwę synagogi, to często rodzina i przyjaciele nie akceptują nawrócenia na chrześcijaństwo. U muzułmanów jest jeszcze gorzej. Za nawrócenie na chrześcijaństwo grozi konwertycie śmierć z ręki najbliższych członków rodziny.
Nie można powiedzieć, że jest to całkiem łatwe w obrębie samego chrześcijaństwa, przy nawróceniach z protestantyzmu na katolicyzm i odwrotnie. W niektórych środowiskach jest to związanie z utratą dawnych przyjaciół.
Mam nadzieję, że nie sfałszuję nauki Kościoła katolickiego w tej sprawie, upraszczając ją w ten sposób: Człowiek ma obowiązek podążania za swoim sumieniem, nawet jeśli ono jest błędne. Z drugiej strony ma on obowiązek kształtowania swego sumienia, czyli dążenia do prawdy - badania, czy jego pragnienia są z Boga, czy podążanie za nimi jest dobre. Jeśli więc Ty jako protestant, w swoim sumieniu jesteś przekonany, że Kościół katolicki nie jest prawdziwym Kościołem Chrystusa i opuszczenie go jest dla Ciebie tym, czego oczekuje Pan Bóg, czynisz słusznie opuszczając Kościół, nawet jeśli obiektywnie jest to złe.
Powiesz, że Twoim motywem była miłość do Pana, naturalne dążenie do prawdy i że kiedy odkryłeś ją tam, gdzie jesteś, nie mogłeś postąpić inaczej. Tak pewnie powiedzą inni, albo przynajmniej mogą tak powiedzieć. Czy tak jednak jest istotnie? Powiesz, któż może wiedzieć lepiej o moich motywach niż ja sam? O, tak masz rację. Do pewnego stopnia. Bowiem człowiek to istota skomplikowana, a psychologia zna takie mechanizmy jak racjonalizowanie, wypieranie, unikanie informacji powodujących dysonans, itp. Tak naprawdę, myślę, człowiek nie jest najlepszym sędzią w swoich własnych sprawach, które dotyczą go bardzo osobiście, a przynajmniej nie zawsze jest takim sędzią.
Napisałeś: „na pewno każdy jest przekonany, że jest to dobre i słuszne”. Czy na pewno każdy? Skąd możesz to wiedzieć z taką pewnością? Myślę, że tak do końca nie możesz być tego pewny nawet w stosunku do siebie. Jak sądzisz, czy Szaweł prześladujący Kościół nie był przekonany, że czyni „słusznie i dobrze”? Gdybyś mu zadać takie pytanie, to jestem pewny, że odpowiedziałby, że czynił to z gorliwości o chwałę Bożą. On sam napisze o tym później: Ga 1:13-14 Słyszeliście przecież o moim postępowaniu ongiś, gdy jeszcze wyznawałem judaizm, jak z niezwykłą gorliwością zwalczałem Kościół Boży i usiłowałem go zniszczyć, jak w żarliwości o judaizm przewyższałem wielu moich rówieśników z mego narodu, jak byłem szczególnie wielkim zapaleńcem w zachowywaniu tradycji moich przodków. Po swoim nawróceniu, jako Apostoł Paweł, głosił Ewangelię, którą wcześniej usiłował zniszczyć. Czy działał ze swoim sumieniem? Jestem pewny, jakiej odpowiedzi udzielisz na to pytanie.
Gdyby więc zapytać Szawła przed nawróceniem i Pawła po nawróceniu o to, czy działa z godnie ze swoim sumieniem; czy uważa, że to co czyni, jest słuszne i sprawiedliwe, myślę, że z całym przekonaniem powiedziałby, „tak oczywiście”. „Działam słusznie” – odpowiedziałby Szaweł mordujący chrześcijan; „działam słusznie” – odpowiedziałby Paweł głoszący Chrystusa. Taka sama odpowiedź w obu przypadkach, mimo iż skrajnie różne jego postępowanie. Dlatego myślę, że potrzeba innego kryterium, niż tylko opinii samego zainteresowanego, która zawsze jest subiektywna. Albo może inaczej, potrzebujemy czegoś zewnętrznego, co byłoby takim obiektywnym wyznacznikiem.
Takie zewnętrze kryterium potrzebne jest, aby ustalić obiektywny wykład Pisma św., jak to starałem się uzasadnić w wątku o „sola Scriptura”. To zewnętrzny autorytet ustalił kanon Pisma św., a nie kryteria wewnętrzne. Analogicznie, również potrzebujemy takiego kryterium, aby ustalić szlachetność motywów nawrócenia od Kościoła katolickiego do jakiegoś innego wyznania protestanckiego (to obowiązuje również w odwrotną stronę). I myślę, że takim kryterium, z którym obaj możemy się zgodzić jest wspomniana wcześniej osoba św. Pawła Apostoła. Prześladowca Kościoła stał się później jego Apostołem. Czy to nienawiść była powodem jego nawrócenia? Nie, odwrotnie, miłość do Chrystusa i pragnienie głoszenia Dobrej o Nim Nowiny. Czuł wręcz przynaglanie: „Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii.” Czy czuł nienawiść do swego narodu? Nie. Dokładnie odwrotnie: Rz 9:3 Wolałbym bowiem sam być pod klątwą odłączony od Chrystusa dla zbawienia braci moich, którzy według ciała są moimi rodakami. Paweł mówi coś niesamowitego. Nie uważa judaizmu za religię słuszną. Opuścił judaizm. Ze strony Żydów doznał wielu prześladowań. A jednak pisze, że "wolałby być pod klątwą i odłączonym od Chrystusa, dla zbawienia swoich braci", którzy należeli do religii, którą opuścił.
Praktycznie nie zetknąłem się z protestantami w Polsce. Po raz pierwszy stało się to w czasie mojego pobytu w Niemczech. Mieszkałem tam przez 5 lat. W tym czasie poznałem małżeństwa mieszane, z których jeden z małżonków był katolikiem, drugi protestantem. W jedną niedzielę szli oboje razem z dziećmi na Mszę św. do kościoła katolickiego, a za tydzień do zboru na nabożeństwo protestanckie. Kiedy byli na Mszy św. oboje przyjmowali Komunię św., bo przecież „Bóg jest jeden czyli ten sam u katolików, co i u protestantów”; kiedy byli na nabożeństwie protestanckim, uczestniczyli tak samo przyjmując pamiątkę wieczerzy Pańskiej (nie wiem, czy dobrze się wyrażam, mam nadzieję, że mnie rozumiesz). Nie jestem wrogiem ekumenizmu. Sam uczestniczyłem kilka razy na nabożeństwach, gdzie modlili się razem protestanci i katolicy. Było to coś dobrego. Jednak jestem wrogiem „radosnego ekumenizmu”, kiedy obydwie strony nie dostrzegają różnic doktrynalnych. Kiedy nie dostrzega się różnic, to znak, że nie uważa się tych różnic za coś ważnego, a w konsekwencji jest to znakiem obojętności w wierze. Nie mogę na przykład zgodzić się na protestanckie rozumienie Eucharystii, czyli realność Ciała i Krwi Pańskiej, dlatego nie uznaję czegoś takiego, jak „ekumeniczne Msze św.” (gdzie wszyscy, katolicy i protestanci przyjmują Komunię św.) A niestety, o takich słyszałem. Protestanci niemieccy są w większości urodzeni jako tacy, protestanci z pokolenia na pokolenie, i to od czasów Lutra. O ile na początku, protestanci i katolicy niemieccy wyrzynali się nawzajem, to teraz przechodzą w inną skrajność, nie dostrzegając różnic czy nie uważając ich za istotne. Oczywiście nie wszyscy, ale spora część po jednej i po drugiej stronie, chyba jednak bardziej daje się to zauważyć po stronie katolickiej.
Kiedy kilka miesięcy temu zetknąłem się z forami polskich protestantów, było to dla mnie zjawisko nowe i zarazem szokujące. Po pierwsze, to byli pierwsi, z którymi miałem kontakt (nie mówiąc o zaprzyjaźnionym małżeństwie polskich baptystów, które poznałem rok temu). Po drugie, nowością była dla mnie Wasza antykatolickość. A przecież większość z Was to byli katolicy. A teraz myślę, że właśnie dlatego, że byliście katolikami, odchodząc od katolicyzmu, staliście się antykatolikami. Nie mówię tego o wszystkich, ale niestety, o większości, przynajmniej tej aktywnej większości. I nie jest to tylko moje subiektywne odczucie. Czytając świadectwo Scotta Hahna, który nawrócił się z kalwinizmu na katolicyzm, natknąłem się na coś podobne świadectwo. Pisze on, że największy antykatolicyzm spotkał u kalwinistów (czy protestantów w ogóle), którzy byli wcześniej katolikami.
Dla mnie osobiście, taka postawa jest zaprzeczeniem tego, że ktoś kierował się głosem sumienia. Sądzę bowiem, że jeżeli ktoś idzie za głosem sumienia to doświadcza głębokiego pokojem. Jeżeli zaś ktoś zieje nienawiścią, to tym samu zadaje kłam temu, co choćby z największym zapałem twierdził, że „kieruje się miłością do Chrystusa i idzie za wołaniem Ducha Świętego, który odczuwa w głębi swego serca”. Gdyby tak było, to powinien też cieszyć jego owocami: Ga 5:22-23 Owocem zaś ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, 23 łagodność, opanowanie.
Pewnie wszyscy protestanci piszący na tym forum i odwiedzający je tylko, gdyby zostali zapytani: „Czy uważasz i jesteś dogłębnie przekonany, że Twój wybór jest dobry i słuszny?”, odpowiedzieliby: „Tak, oczywiście”. Ale jednak, niestety, kiedy czyta się wpisy na tym forum można dojść do wniosków przeciwnych. Powiedz, zresztą sam, czy wpis porównujący papieża do Hitlera świadczy o miłości do niego, albo czy świadczy o tym, że uważa katolików za swoich braci? Jest to jeden z wpisów, który ostatnio czytałem na ShoutBoxie. A niestety, nie jest to wyjątek, o czym nie muszę Cię przekonywać. Dlatego myślę, że każdy znajdzie odpowiedź, czy jego postępowanie jest zgodne z tym, co w sumieniu rozpoznaje jako „dobre, sprawiedliwe i słuszne”, zadając sobie pytanie o własne podobieństwo do Apostoła Narodów, który „wolałby być pod klątwą i odłączonym do Chrystusa dla zbawienia swoim braci”.
Podsumowując, odpowiedź na pytanie o jakość Twoich własnych motywów znajdziesz porównując się do św. Pawła: Jeśli masz takie pragnienia jak on (Rz 9, 3); jeśli cieszysz się owocami Ducha Świętego (Ga 5, 22-23), nie mam wątpliwości odnośnie motywów Twojego nawrócenia. Jeśli jednak jest inaczej, to znaczy, że Twoje motywy nie były takie, jak u św. Pawła. Ale odpowiedź na pytanie, jak to jest w Twoim przypadku, zostawiam Tobie.
kalwinista napisał: (...) to samo tyczy się np. również i mnie gdyż w duszy uważam, że to co piszę i rozgłaszam jest dobre i słuszne.
Na takie pytanie, trzeba odpowiedzieć twierdząco. Dobrze czynisz, jeśli działasz zgodnie z Twoim sumieniem. Jeśli w głębi serca spostrzegasz coś jako dobro – dobrze czynisz idąc za tym. To może dotyczyć wystąpienia z Kościoła katolickiego, wyznawania innej wiary, rozpowszechniania nauki przeciwnej do tego, co uczy Kościół, itd. W Ewangelii według św. Jana czytamy: J 9:22 Tak powiedzieli jego rodzice, gdyż bali się Żydów. Żydzi bowiem już postanowili, że gdy ktoś uzna Jezusa za Mesjasza, zostanie wyłączony z synagogi. Taki los spotykał każdego, kto idąc za głosem sumienia, uznał Jezusa za Mesjasza. Wielu stawało i staje przed dylematem. Albo iść za głosem sumienia tracąc przyjaciół, albo nic nie zmieniać i utracić spokój sumienia. Idący za głosem sumienia zyskuje spokój, ale często traci przyjaciół, rodzina się go wyrzeka, musi zrezygnować z kariery zawodowej. To właściwie nie zmieniło się w środowisku żydowskim przez całą historię aż do naszych czasów. Jeśli nawet nie chodzi o formalną klątwę synagogi, to często rodzina i przyjaciele nie akceptują nawrócenia na chrześcijaństwo. U muzułmanów jest jeszcze gorzej. Za nawrócenie na chrześcijaństwo grozi konwertycie śmierć z ręki najbliższych członków rodziny.
Nie można powiedzieć, że jest to całkiem łatwe w obrębie samego chrześcijaństwa, przy nawróceniach z protestantyzmu na katolicyzm i odwrotnie. W niektórych środowiskach jest to związanie z utratą dawnych przyjaciół.
kalwinista napisał: Niestety podstawy, które podałeś nie są wystarczające wg. mnie do wyciągnięcia wniosków, które wyciągnąłeś albo musisz przyznać, że dosłownie każdy Protestant odrzucając waszą "tradycję" jest de facto usprawiedliwiony z tych rzuconych anathem, gdyż na pewno każdy jest przekonany, że jest to dobre i słuszne.
Mam nadzieję, że nie sfałszuję nauki Kościoła katolickiego w tej sprawie, upraszczając ją w ten sposób: Człowiek ma obowiązek podążania za swoim sumieniem, nawet jeśli ono jest błędne. Z drugiej strony ma on obowiązek kształtowania swego sumienia, czyli dążenia do prawdy - badania, czy jego pragnienia są z Boga, czy podążanie za nimi jest dobre. Jeśli więc Ty jako protestant, w swoim sumieniu jesteś przekonany, że Kościół katolicki nie jest prawdziwym Kościołem Chrystusa i opuszczenie go jest dla Ciebie tym, czego oczekuje Pan Bóg, czynisz słusznie opuszczając Kościół, nawet jeśli obiektywnie jest to złe.
Powiesz, że Twoim motywem była miłość do Pana, naturalne dążenie do prawdy i że kiedy odkryłeś ją tam, gdzie jesteś, nie mogłeś postąpić inaczej. Tak pewnie powiedzą inni, albo przynajmniej mogą tak powiedzieć. Czy tak jednak jest istotnie? Powiesz, któż może wiedzieć lepiej o moich motywach niż ja sam? O, tak masz rację. Do pewnego stopnia. Bowiem człowiek to istota skomplikowana, a psychologia zna takie mechanizmy jak racjonalizowanie, wypieranie, unikanie informacji powodujących dysonans, itp. Tak naprawdę, myślę, człowiek nie jest najlepszym sędzią w swoich własnych sprawach, które dotyczą go bardzo osobiście, a przynajmniej nie zawsze jest takim sędzią.
Napisałeś: „na pewno każdy jest przekonany, że jest to dobre i słuszne”. Czy na pewno każdy? Skąd możesz to wiedzieć z taką pewnością? Myślę, że tak do końca nie możesz być tego pewny nawet w stosunku do siebie. Jak sądzisz, czy Szaweł prześladujący Kościół nie był przekonany, że czyni „słusznie i dobrze”? Gdybyś mu zadać takie pytanie, to jestem pewny, że odpowiedziałby, że czynił to z gorliwości o chwałę Bożą. On sam napisze o tym później: Ga 1:13-14 Słyszeliście przecież o moim postępowaniu ongiś, gdy jeszcze wyznawałem judaizm, jak z niezwykłą gorliwością zwalczałem Kościół Boży i usiłowałem go zniszczyć, jak w żarliwości o judaizm przewyższałem wielu moich rówieśników z mego narodu, jak byłem szczególnie wielkim zapaleńcem w zachowywaniu tradycji moich przodków. Po swoim nawróceniu, jako Apostoł Paweł, głosił Ewangelię, którą wcześniej usiłował zniszczyć. Czy działał ze swoim sumieniem? Jestem pewny, jakiej odpowiedzi udzielisz na to pytanie.
Gdyby więc zapytać Szawła przed nawróceniem i Pawła po nawróceniu o to, czy działa z godnie ze swoim sumieniem; czy uważa, że to co czyni, jest słuszne i sprawiedliwe, myślę, że z całym przekonaniem powiedziałby, „tak oczywiście”. „Działam słusznie” – odpowiedziałby Szaweł mordujący chrześcijan; „działam słusznie” – odpowiedziałby Paweł głoszący Chrystusa. Taka sama odpowiedź w obu przypadkach, mimo iż skrajnie różne jego postępowanie. Dlatego myślę, że potrzeba innego kryterium, niż tylko opinii samego zainteresowanego, która zawsze jest subiektywna. Albo może inaczej, potrzebujemy czegoś zewnętrznego, co byłoby takim obiektywnym wyznacznikiem.
Takie zewnętrze kryterium potrzebne jest, aby ustalić obiektywny wykład Pisma św., jak to starałem się uzasadnić w wątku o „sola Scriptura”. To zewnętrzny autorytet ustalił kanon Pisma św., a nie kryteria wewnętrzne. Analogicznie, również potrzebujemy takiego kryterium, aby ustalić szlachetność motywów nawrócenia od Kościoła katolickiego do jakiegoś innego wyznania protestanckiego (to obowiązuje również w odwrotną stronę). I myślę, że takim kryterium, z którym obaj możemy się zgodzić jest wspomniana wcześniej osoba św. Pawła Apostoła. Prześladowca Kościoła stał się później jego Apostołem. Czy to nienawiść była powodem jego nawrócenia? Nie, odwrotnie, miłość do Chrystusa i pragnienie głoszenia Dobrej o Nim Nowiny. Czuł wręcz przynaglanie: „Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii.” Czy czuł nienawiść do swego narodu? Nie. Dokładnie odwrotnie: Rz 9:3 Wolałbym bowiem sam być pod klątwą odłączony od Chrystusa dla zbawienia braci moich, którzy według ciała są moimi rodakami. Paweł mówi coś niesamowitego. Nie uważa judaizmu za religię słuszną. Opuścił judaizm. Ze strony Żydów doznał wielu prześladowań. A jednak pisze, że "wolałby być pod klątwą i odłączonym od Chrystusa, dla zbawienia swoich braci", którzy należeli do religii, którą opuścił.
Praktycznie nie zetknąłem się z protestantami w Polsce. Po raz pierwszy stało się to w czasie mojego pobytu w Niemczech. Mieszkałem tam przez 5 lat. W tym czasie poznałem małżeństwa mieszane, z których jeden z małżonków był katolikiem, drugi protestantem. W jedną niedzielę szli oboje razem z dziećmi na Mszę św. do kościoła katolickiego, a za tydzień do zboru na nabożeństwo protestanckie. Kiedy byli na Mszy św. oboje przyjmowali Komunię św., bo przecież „Bóg jest jeden czyli ten sam u katolików, co i u protestantów”; kiedy byli na nabożeństwie protestanckim, uczestniczyli tak samo przyjmując pamiątkę wieczerzy Pańskiej (nie wiem, czy dobrze się wyrażam, mam nadzieję, że mnie rozumiesz). Nie jestem wrogiem ekumenizmu. Sam uczestniczyłem kilka razy na nabożeństwach, gdzie modlili się razem protestanci i katolicy. Było to coś dobrego. Jednak jestem wrogiem „radosnego ekumenizmu”, kiedy obydwie strony nie dostrzegają różnic doktrynalnych. Kiedy nie dostrzega się różnic, to znak, że nie uważa się tych różnic za coś ważnego, a w konsekwencji jest to znakiem obojętności w wierze. Nie mogę na przykład zgodzić się na protestanckie rozumienie Eucharystii, czyli realność Ciała i Krwi Pańskiej, dlatego nie uznaję czegoś takiego, jak „ekumeniczne Msze św.” (gdzie wszyscy, katolicy i protestanci przyjmują Komunię św.) A niestety, o takich słyszałem. Protestanci niemieccy są w większości urodzeni jako tacy, protestanci z pokolenia na pokolenie, i to od czasów Lutra. O ile na początku, protestanci i katolicy niemieccy wyrzynali się nawzajem, to teraz przechodzą w inną skrajność, nie dostrzegając różnic czy nie uważając ich za istotne. Oczywiście nie wszyscy, ale spora część po jednej i po drugiej stronie, chyba jednak bardziej daje się to zauważyć po stronie katolickiej.
Kiedy kilka miesięcy temu zetknąłem się z forami polskich protestantów, było to dla mnie zjawisko nowe i zarazem szokujące. Po pierwsze, to byli pierwsi, z którymi miałem kontakt (nie mówiąc o zaprzyjaźnionym małżeństwie polskich baptystów, które poznałem rok temu). Po drugie, nowością była dla mnie Wasza antykatolickość. A przecież większość z Was to byli katolicy. A teraz myślę, że właśnie dlatego, że byliście katolikami, odchodząc od katolicyzmu, staliście się antykatolikami. Nie mówię tego o wszystkich, ale niestety, o większości, przynajmniej tej aktywnej większości. I nie jest to tylko moje subiektywne odczucie. Czytając świadectwo Scotta Hahna, który nawrócił się z kalwinizmu na katolicyzm, natknąłem się na coś podobne świadectwo. Pisze on, że największy antykatolicyzm spotkał u kalwinistów (czy protestantów w ogóle), którzy byli wcześniej katolikami.
Dla mnie osobiście, taka postawa jest zaprzeczeniem tego, że ktoś kierował się głosem sumienia. Sądzę bowiem, że jeżeli ktoś idzie za głosem sumienia to doświadcza głębokiego pokojem. Jeżeli zaś ktoś zieje nienawiścią, to tym samu zadaje kłam temu, co choćby z największym zapałem twierdził, że „kieruje się miłością do Chrystusa i idzie za wołaniem Ducha Świętego, który odczuwa w głębi swego serca”. Gdyby tak było, to powinien też cieszyć jego owocami: Ga 5:22-23 Owocem zaś ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, 23 łagodność, opanowanie.
Pewnie wszyscy protestanci piszący na tym forum i odwiedzający je tylko, gdyby zostali zapytani: „Czy uważasz i jesteś dogłębnie przekonany, że Twój wybór jest dobry i słuszny?”, odpowiedzieliby: „Tak, oczywiście”. Ale jednak, niestety, kiedy czyta się wpisy na tym forum można dojść do wniosków przeciwnych. Powiedz, zresztą sam, czy wpis porównujący papieża do Hitlera świadczy o miłości do niego, albo czy świadczy o tym, że uważa katolików za swoich braci? Jest to jeden z wpisów, który ostatnio czytałem na ShoutBoxie. A niestety, nie jest to wyjątek, o czym nie muszę Cię przekonywać. Dlatego myślę, że każdy znajdzie odpowiedź, czy jego postępowanie jest zgodne z tym, co w sumieniu rozpoznaje jako „dobre, sprawiedliwe i słuszne”, zadając sobie pytanie o własne podobieństwo do Apostoła Narodów, który „wolałby być pod klątwą i odłączonym do Chrystusa dla zbawienia swoim braci”.
Podsumowując, odpowiedź na pytanie o jakość Twoich własnych motywów znajdziesz porównując się do św. Pawła: Jeśli masz takie pragnienia jak on (Rz 9, 3); jeśli cieszysz się owocami Ducha Świętego (Ga 5, 22-23), nie mam wątpliwości odnośnie motywów Twojego nawrócenia. Jeśli jednak jest inaczej, to znaczy, że Twoje motywy nie były takie, jak u św. Pawła. Ale odpowiedź na pytanie, jak to jest w Twoim przypadku, zostawiam Tobie.
sobota, 21 stycznia 2012
Z dedykacją dla byłych chrześcijan, szczególnie byłych katolików, dzisiaj anty-katolików
„Książka ta opiera się na twierdzeniu, że choć najlepszym sędzią chrześcijaństwa jest chrześcijanin, drugim sędzią może być ktoś w rodzaju konfucjanisty. Natomiast najgorszym sędzią jest człowiek, który dziś najchętniej zabiera się do sądzenia – niedouczony chrześcijanin zmieniający się stopniowo w gniewnego agnostyka; wplątany w koniec sporu, którego początku nie rozumiał; porażony czymś w rodzaju dziedzicznego znudzenia, choć sam nie wie, czym się znudził; zawczasu zmęczony słuchaniem czegoś, czego nigdy nie słyszał. Człowiek ten nie sądzi chrześcijaństwa ze spokojem, jak zrobiłby to konfucjanista; nie sądzi go również tak, jak sam osądziłby konfucjanizm. Nie umie wysiłkiem wyobraźni przenieść Kościoła katolickiego o tysiące mil, pod obce niebiosa poranka, i ocenić go równie bezstronnie, jak oceniłby chińską pagodę. Podobno św. Ksawery, któremu niemal udało się wznieść kościół jako wieżę górującą nad wszystkimi pagodami, odniósł porażkę po części dlatego, że jego następcy byli oskarżani przez braci misjonarzy o przedstawienie Dwunastu Apostołów w szatach i z atrybutami Chińczyków. Lepiej byłoby jednak widzieć w Apostołach Chińczyków i sądzić ich sprawiedliwie jako Chińczyków, niż widzieć w nich jedynie nieme idole zasługujące na rozbicie przez ikonoklastów, czy raczej odpustowe tarcze, do których cwaniacy celują z nienabitych wiatrówek. Lepiej byłoby zapatrywać się na całą rzecz jak na jakiś odległy azjatycki kult; widzieć w mitrach biskupów wysokie nakrycia głowy tajemniczych bonzów, w pastorałach – wężowe laski noszony w jakiejś azjatyckiej procesji, modlitewnik uznać za równie niezwykły jak młynek modlitewny, a Krzyż – za skrzywiony na równi ze swastyką (w 1925 r., kiedy Chesterton pisał te słowa, swastyka nie miała jeszcze tak jednoznacznej konotacji). Wtedy przynajmniej nie tracilibyśmy panowania nad sobą jak niektórzy sceptyczni krytycy, którzy nierzadko tracą swój rozum. Antyklerykalizm stał się dla nich atmosferą – atmosferą negacji wrogości, z której nie mogą się wyzwolić. W porównaniu z ich postawą lepsze byłoby potraktowanie całej rzeczy jako pochodzącej z innego kontynentu lub z innej planety. Bardziej godne filozofa byłoby obojętne przyglądanie się bonzom niż nieustanne i bezcelowe czepianie się biskupów. Lepiej byłoby przejść obok kościoła tak, jakby była to pagoda, niż nieporuszenie tkwić w kruchcie, nie mając sił ani na to, by wejść i pomóc, ani na to, by wyjść i zapomnieć”. (G. K. Chesterton, „Wiekuisty człowiek”, str. 10-12)
czwartek, 12 stycznia 2012
Św. Augustyn: darmowość łaski a odpowiedź człowieka
Zasadniczym celem tego wpisu jest przedstawienie Augustynowego uzgodnienia darmowości łaski z jednej strony i odpowiedzi człowieka, z drugiej. Celem drugorzędnym jest podanie szerszego kontekstu do wypowiedzi św. Augustyna cytowanej przez Pawła Bartosika na swoim blogu:
Teraz oddajmy głos św. Augustynowi:
"Bezwzględna darmowość łaski
Pisałem już poprzednio o wierze, czyli o wierze wierzącego, wykazując jej zależność od łaski. Gdyby było inaczej, Apostoł powiedziałby: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, bo byłem wierny’. Tymczasem powiedział przeciwnie: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, abym był wierny’ (1 Kor 7:25). Są jeszcze i inne świadectwa, a wśród nich i następujące zdanie Apostoła: ‘Rozumcie z umiarkowaniem i wedle miary wiary, jakiej Bóg udzielił każdemu’ (Rz 12:3). Już wspomniałem te słowa Pawłowe: ‘Łaską jesteście zbawieni przez wiarę, i to nie przez was, bo ona darem Bożym jest’ (Ef 2:8). Dodaję obecnie i ten cytat z Listu do Efezjan: ‘Pokój niech będzie braciom i miłość z wiarą od Boga Ojca i Pana Jezusa Chrystusa’ (6:8). Przytoczymy jeszcze następujący urywek z Listu do Filipian: ‘Wam bowiem dane jest dla Chrystusa, abyście nie tylko weń wierzyli, ale byście także dla niego cierpieli’ (1:29). Zatem i wiara wierzących, i nadzieja cierpiących – obie należą do łaski Bożej, bo obie, według Pawła, są darem Bożym. Zwróćmy uwagę zwłaszcza na stwierdzenie Apostoła: ‘A że mamy tegoż ducha wiary’ (2 Kor 4:13). Paweł nie mówi: ‘mamy wiedzę wiary’, ale ‘ducha wiary’. Nauczyciel Narodów dlatego tak się wyraził, żeby pojęli, że wiara to dar Boży, udzielany nawet niezależnie od naszych próśb. Te słowa miały nas pouczyć, że Bóg udziela nam innych dobrodziejstw z okazji modłów o wiarę. ‘Bo jakże będą wzywać tego, w kogo nie uwierzyli’ (Rz 10:14). A więc duch łaski sprawia, że posiadamy wiarę, ażeby przez nią uprosić sobie na modlitwie możność wykonania nakazów Prawa. Apostoł dlatego ustawicznie przenosi wiarę ponad Prawo, że tylko wtedy możemy wykonać nakazy Prawa, o ile dzięki wierze wyprosimy sobie na modlitwie potrzebną pomoc.
Nawrócenie serca wykazuje darmowość łaski
Jeżeli wiara należy tylko do dziedziny wolnej woli i nie jest darem Bożym, to dlaczego na modlitwie prosimy o wiarę dla tych, którzy nie chcą wierzyć? Nasze zabiegi byłyby bezskuteczne, gdybyśmy nie byli słusznie przekonani, że wszechmoc Boża może do wiary skłonić nawet przewrotną i przeciwną wierze wolę. Do drzwi wolnej woli Pan puka tymi słowy: ‘Dziś, jeśli głos jego usłyszycie, nie zatwardzajcie serc waszych’ (Ps 94, 8). Gdyby Bóg nie mógł usunąć zatwardziałości serca, nie powiedziałby za pośrednictwem proroka: 'Odejmę od nich serce kamienne, a dam im serce z ciała' (Ez 11, 19). Apostoł jasno wykazał w tych słowach zapowiedz Nowego Testamentu: ‘Listem naszym jesteście wy, napisanym nie atramentem, lecz Duchem Boga żywego; nie na tablicach kamiennych, ale na żywych tablicach serca z ciała’ (2 Kor 3, 2—5). Nie sądźmy, jakoby słowa te miały do życia cielesnego zachęcać chrześcijan, którzy winni żyć w duchowy sposób. Tu zatwardziałe serca przyrównuje się do nie czującego kamienia; stąd można tez porównać serce rozumiejące do ciała, które czuje. Tak bowiem wyraża się Ezechiel prorok: ‘I dam im serce inne, i ducha nowego dam im, i wyrwę serce kamienne z ciała ich i dam im serce z ciała czułe, żeby chodzili według przykazań moich i zachowywali moje rozkazy, i pełnili je, aby byli mi ludem, a ja bym był Bogiem ich, mówi Pan’ (Ez 11, 19—20). Czyż zatem nie jest niedorzecznością twierdzić, ze usuniecie serca kamiennego nastąpiło wskutek zasługi dobre j woli ludzkiej? Przecież serce kamienne oznacza wlanie wolę zatwardziałą i nieugiętą wobec Boga. Gdzie istnieje uprzednio dobra wola, tam nie ma serca zatwardziałego.
W innym miejscu Bóg bardzo wyraźnie ukazuje przez tegoż proroka, ze dokonał wielkich czynów nie ze względu na jakieś zasługi Żydów, ale dla sławy swojego Imienia: ‘[Nie dla was] Ja czynię, domu Izraela, ale dla imienia mego świętego, któreście znieważyli wśród narodów, do których weszliście. I uświęcę imię, moje wielkie, które znieważyliście wśród narodów, które znieważyliście pośród nich, aby poznały narody, żem ja Pan, mówi Pan zastępów, gdy się uświęcę przez was przed oczyma ich. Bo wezmę was z narodów i zgromadzę was ze wszystkich ziem, i sprowadzę was do ziemi waszej. I pokropię was wodą czystą i będziecie oczyszczeni od wszystkich nieczystości waszych, i od wszystkich bałwanów waszych oczyszczę was. I dam wam serca nowe, i dam wam ducha nowego, i będzie wyjęte serce kamienne z ciała waszego, i dam wam serce z ciała. I ducha mego dam wam, i uczynię, ze według rozkazów moich chodzić, sądów moich strzec i czynić je będziecie’. Kto nie widzi, kto nie czuje, ze Bóg udziela tej łaski niezależnie od zasług dobrej woli, ten musi być ślepcem albo z kamienia, gdyż nie pojmuje słów i świadectwa Pańskiego: ‘Ja czynię, domu Izraela, ale dla imienia mego świętego’. Dlaczego Bóg powiedział: ‘Ja czynię, ale dla imienia mego świętego’? Tylko dlatego, by Żydzi nie przypisywali wielkich czynów Bożych swoim zasługom. Tego właśnie nie wstydzą się twierdzić pelagianie. Pan wskazuje, ze Żydzi nie tylko nie mieli wcale zasług poprzedzających udzielenie łaski, ale co więcej, dopuścili się złych czynów przed otrzymaniem łaski. Któż nie widzi, jak strasznym złem jest zniewaga imienia Pańskiego? A jednak ze względu na samo imię moje — mówi Pan — któreście znieważyli, a nie ze względu na was, uczynię was dobrymi. ‘I uświęcę imię moje wielkie, które znieważyliście wśród narodów, które znieważyliście pośród nich’. Imię Jego, które wyżej nazwał Bóg świętym, święci się. O to właśnie prosimy w Modlitwie Pańskiej: ‘Święć się imię Twoje’, to znaczy, aby święciło się imię Boże, wśród ludzi; to imię, które jest samo przez się bez wątpienia święte. Wreszcie Pan dodaje: ’I będą wiedziały narody, żem ja Pan, mówi Pan, gdy się uświęcę w was’. Aczkolwiek Bóg jest święty, uświęca się jednak w obdarowanych łaską, usuwając z nich serce zatwardziale, znieważające imię Pańskie.
Udział wolnej woli
W tym stanie rzeczy, ażeby zapobiec mniemaniu o nieużyteczności wolnej woli ludzkiej, powiedziane jest w psalmie: ‘Nie zatwardzajcie serc waszych’ (94, 8). A za pośrednictwem Ezechiela Pan napomina Żydów: ’Odrzućcie od siebie całą bezbożność waszą, której bezbożnie dopuściliście się, a uczyńcie sobie serce nowe i ducha nowego. Czemu macie umierać, domu Izraelów? mówi Pan. Bo nie chcę śmierci umierającego, mówi Pan, nawróćcie się, a będziecie żyli’ (18, 31—32). Pamiętajmy, że do Tego, który mówi: ’Nawróćcie się, a będziecie żyli’, mówimy: ’Nawróć nas, Boże’ (Ps 84, 5). Pamiętajmy, ze On mówi: ,’Odrzućcie od siebie całą bezbożność waszą’, choć sam ‘może usprawiedliwić grzesznika’ (Rz 4, 5). Pamiętajmy też, że Ten, który powiedział: ‘Uczyńcie sobie serce nowe i ducha nowego’, jest Tym, co powiedział: ’Dam wam serce nowe i ducha nowego’ (Ez 36, 26). Jak uzgodnić te dwa zdania: ‘Uczyńcie sobie’ i ,’dam wam’? Dlaczego Bóg rozkazuje, jeśli sam jest dawcą? Dlaczego daje, jeśli człowiek ma spełnić rozkaz? Dlaczego? Ponieważ daje to, co nakazuje, kiedy dopomaga człowiekowi, aby spełnił otrzymany rozkaz Boży. Zawsze posiadamy wolną wolę, ale nie zawsze dobrą. Wolna wola albo jest wolna od sprawiedliwości, służąc grzechowi, wówczas jest zła; albo jest wolna od grzechu, służąc sprawiedliwości, i wtedy jest dobra. Łaska zaś Boża zawsze jest dobra i dobrą wolą darzy człowieka, który poprzednio miał złą wolę. Dzięki łasce zaczątek dobrej woli dochodzi do takiej siły, że — mocno i doskonale chcąc — jest w stanie wypełnić Boże przykazania przyjęte przez wolę. Do tego odnoszą się słowa Pisma: ‘Jeśli będziesz chciał, będziesz chował przykazania’ (Ekl 15, 16—LXX). Zatem kto chce, a nie może wykonać przykazań, niech uzna słabość swej woli i niech prosi o wolę na tyle potężną, by wystarczyła do wykonania przykazań. Na tym polega pomoc Boża, ze uzdalnia człowieka do pełnienia rozkazów Bożych. Wtedy wola jest pożyteczna, gdy umożliwia wykonanie przykazań i wtedy pożyteczną jest możność wykonania, gdy łączy się z wolą. Do czego służy wola, jeśli nie możemy podołać obowiązkom, które pragniemy spełnić, albo kiedy nawet możliwych nie chcemy wykonać?" (Św. Augustyn, "Traktaty o łasce", str. 130-133)
Teraz oddajmy głos św. Augustynowi:
"Bezwzględna darmowość łaski
Pisałem już poprzednio o wierze, czyli o wierze wierzącego, wykazując jej zależność od łaski. Gdyby było inaczej, Apostoł powiedziałby: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, bo byłem wierny’. Tymczasem powiedział przeciwnie: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, abym był wierny’ (1 Kor 7:25). Są jeszcze i inne świadectwa, a wśród nich i następujące zdanie Apostoła: ‘Rozumcie z umiarkowaniem i wedle miary wiary, jakiej Bóg udzielił każdemu’ (Rz 12:3). Już wspomniałem te słowa Pawłowe: ‘Łaską jesteście zbawieni przez wiarę, i to nie przez was, bo ona darem Bożym jest’ (Ef 2:8). Dodaję obecnie i ten cytat z Listu do Efezjan: ‘Pokój niech będzie braciom i miłość z wiarą od Boga Ojca i Pana Jezusa Chrystusa’ (6:8). Przytoczymy jeszcze następujący urywek z Listu do Filipian: ‘Wam bowiem dane jest dla Chrystusa, abyście nie tylko weń wierzyli, ale byście także dla niego cierpieli’ (1:29). Zatem i wiara wierzących, i nadzieja cierpiących – obie należą do łaski Bożej, bo obie, według Pawła, są darem Bożym. Zwróćmy uwagę zwłaszcza na stwierdzenie Apostoła: ‘A że mamy tegoż ducha wiary’ (2 Kor 4:13). Paweł nie mówi: ‘mamy wiedzę wiary’, ale ‘ducha wiary’. Nauczyciel Narodów dlatego tak się wyraził, żeby pojęli, że wiara to dar Boży, udzielany nawet niezależnie od naszych próśb. Te słowa miały nas pouczyć, że Bóg udziela nam innych dobrodziejstw z okazji modłów o wiarę. ‘Bo jakże będą wzywać tego, w kogo nie uwierzyli’ (Rz 10:14). A więc duch łaski sprawia, że posiadamy wiarę, ażeby przez nią uprosić sobie na modlitwie możność wykonania nakazów Prawa. Apostoł dlatego ustawicznie przenosi wiarę ponad Prawo, że tylko wtedy możemy wykonać nakazy Prawa, o ile dzięki wierze wyprosimy sobie na modlitwie potrzebną pomoc.
Nawrócenie serca wykazuje darmowość łaski
Jeżeli wiara należy tylko do dziedziny wolnej woli i nie jest darem Bożym, to dlaczego na modlitwie prosimy o wiarę dla tych, którzy nie chcą wierzyć? Nasze zabiegi byłyby bezskuteczne, gdybyśmy nie byli słusznie przekonani, że wszechmoc Boża może do wiary skłonić nawet przewrotną i przeciwną wierze wolę. Do drzwi wolnej woli Pan puka tymi słowy: ‘Dziś, jeśli głos jego usłyszycie, nie zatwardzajcie serc waszych’ (Ps 94, 8). Gdyby Bóg nie mógł usunąć zatwardziałości serca, nie powiedziałby za pośrednictwem proroka: 'Odejmę od nich serce kamienne, a dam im serce z ciała' (Ez 11, 19). Apostoł jasno wykazał w tych słowach zapowiedz Nowego Testamentu: ‘Listem naszym jesteście wy, napisanym nie atramentem, lecz Duchem Boga żywego; nie na tablicach kamiennych, ale na żywych tablicach serca z ciała’ (2 Kor 3, 2—5). Nie sądźmy, jakoby słowa te miały do życia cielesnego zachęcać chrześcijan, którzy winni żyć w duchowy sposób. Tu zatwardziałe serca przyrównuje się do nie czującego kamienia; stąd można tez porównać serce rozumiejące do ciała, które czuje. Tak bowiem wyraża się Ezechiel prorok: ‘I dam im serce inne, i ducha nowego dam im, i wyrwę serce kamienne z ciała ich i dam im serce z ciała czułe, żeby chodzili według przykazań moich i zachowywali moje rozkazy, i pełnili je, aby byli mi ludem, a ja bym był Bogiem ich, mówi Pan’ (Ez 11, 19—20). Czyż zatem nie jest niedorzecznością twierdzić, ze usuniecie serca kamiennego nastąpiło wskutek zasługi dobre j woli ludzkiej? Przecież serce kamienne oznacza wlanie wolę zatwardziałą i nieugiętą wobec Boga. Gdzie istnieje uprzednio dobra wola, tam nie ma serca zatwardziałego.
W innym miejscu Bóg bardzo wyraźnie ukazuje przez tegoż proroka, ze dokonał wielkich czynów nie ze względu na jakieś zasługi Żydów, ale dla sławy swojego Imienia: ‘[Nie dla was] Ja czynię, domu Izraela, ale dla imienia mego świętego, któreście znieważyli wśród narodów, do których weszliście. I uświęcę imię, moje wielkie, które znieważyliście wśród narodów, które znieważyliście pośród nich, aby poznały narody, żem ja Pan, mówi Pan zastępów, gdy się uświęcę przez was przed oczyma ich. Bo wezmę was z narodów i zgromadzę was ze wszystkich ziem, i sprowadzę was do ziemi waszej. I pokropię was wodą czystą i będziecie oczyszczeni od wszystkich nieczystości waszych, i od wszystkich bałwanów waszych oczyszczę was. I dam wam serca nowe, i dam wam ducha nowego, i będzie wyjęte serce kamienne z ciała waszego, i dam wam serce z ciała. I ducha mego dam wam, i uczynię, ze według rozkazów moich chodzić, sądów moich strzec i czynić je będziecie’. Kto nie widzi, kto nie czuje, ze Bóg udziela tej łaski niezależnie od zasług dobrej woli, ten musi być ślepcem albo z kamienia, gdyż nie pojmuje słów i świadectwa Pańskiego: ‘Ja czynię, domu Izraela, ale dla imienia mego świętego’. Dlaczego Bóg powiedział: ‘Ja czynię, ale dla imienia mego świętego’? Tylko dlatego, by Żydzi nie przypisywali wielkich czynów Bożych swoim zasługom. Tego właśnie nie wstydzą się twierdzić pelagianie. Pan wskazuje, ze Żydzi nie tylko nie mieli wcale zasług poprzedzających udzielenie łaski, ale co więcej, dopuścili się złych czynów przed otrzymaniem łaski. Któż nie widzi, jak strasznym złem jest zniewaga imienia Pańskiego? A jednak ze względu na samo imię moje — mówi Pan — któreście znieważyli, a nie ze względu na was, uczynię was dobrymi. ‘I uświęcę imię moje wielkie, które znieważyliście wśród narodów, które znieważyliście pośród nich’. Imię Jego, które wyżej nazwał Bóg świętym, święci się. O to właśnie prosimy w Modlitwie Pańskiej: ‘Święć się imię Twoje’, to znaczy, aby święciło się imię Boże, wśród ludzi; to imię, które jest samo przez się bez wątpienia święte. Wreszcie Pan dodaje: ’I będą wiedziały narody, żem ja Pan, mówi Pan, gdy się uświęcę w was’. Aczkolwiek Bóg jest święty, uświęca się jednak w obdarowanych łaską, usuwając z nich serce zatwardziale, znieważające imię Pańskie.
Udział wolnej woli
W tym stanie rzeczy, ażeby zapobiec mniemaniu o nieużyteczności wolnej woli ludzkiej, powiedziane jest w psalmie: ‘Nie zatwardzajcie serc waszych’ (94, 8). A za pośrednictwem Ezechiela Pan napomina Żydów: ’Odrzućcie od siebie całą bezbożność waszą, której bezbożnie dopuściliście się, a uczyńcie sobie serce nowe i ducha nowego. Czemu macie umierać, domu Izraelów? mówi Pan. Bo nie chcę śmierci umierającego, mówi Pan, nawróćcie się, a będziecie żyli’ (18, 31—32). Pamiętajmy, że do Tego, który mówi: ’Nawróćcie się, a będziecie żyli’, mówimy: ’Nawróć nas, Boże’ (Ps 84, 5). Pamiętajmy, ze On mówi: ,’Odrzućcie od siebie całą bezbożność waszą’, choć sam ‘może usprawiedliwić grzesznika’ (Rz 4, 5). Pamiętajmy też, że Ten, który powiedział: ‘Uczyńcie sobie serce nowe i ducha nowego’, jest Tym, co powiedział: ’Dam wam serce nowe i ducha nowego’ (Ez 36, 26). Jak uzgodnić te dwa zdania: ‘Uczyńcie sobie’ i ,’dam wam’? Dlaczego Bóg rozkazuje, jeśli sam jest dawcą? Dlaczego daje, jeśli człowiek ma spełnić rozkaz? Dlaczego? Ponieważ daje to, co nakazuje, kiedy dopomaga człowiekowi, aby spełnił otrzymany rozkaz Boży. Zawsze posiadamy wolną wolę, ale nie zawsze dobrą. Wolna wola albo jest wolna od sprawiedliwości, służąc grzechowi, wówczas jest zła; albo jest wolna od grzechu, służąc sprawiedliwości, i wtedy jest dobra. Łaska zaś Boża zawsze jest dobra i dobrą wolą darzy człowieka, który poprzednio miał złą wolę. Dzięki łasce zaczątek dobrej woli dochodzi do takiej siły, że — mocno i doskonale chcąc — jest w stanie wypełnić Boże przykazania przyjęte przez wolę. Do tego odnoszą się słowa Pisma: ‘Jeśli będziesz chciał, będziesz chował przykazania’ (Ekl 15, 16—LXX). Zatem kto chce, a nie może wykonać przykazań, niech uzna słabość swej woli i niech prosi o wolę na tyle potężną, by wystarczyła do wykonania przykazań. Na tym polega pomoc Boża, ze uzdalnia człowieka do pełnienia rozkazów Bożych. Wtedy wola jest pożyteczna, gdy umożliwia wykonanie przykazań i wtedy pożyteczną jest możność wykonania, gdy łączy się z wolą. Do czego służy wola, jeśli nie możemy podołać obowiązkom, które pragniemy spełnić, albo kiedy nawet możliwych nie chcemy wykonać?" (Św. Augustyn, "Traktaty o łasce", str. 130-133)
wtorek, 10 stycznia 2012
Bogurodzica
Rozpoczęliśmy Nowy Rok 2012. Co nam przyniesie? Wszyscy zadajemy sobie to pytanie. Nadzieje i oczekiwanie łączą się z obawami i strachem. Poruszani tymi sprzecznymi pytaniami i uczuciami patrzymy na rozpoczęty Nowy Rok. Kościół poświęcając pierwszy dzień Nowego Roku Maryi - świętej Bożej Rodzicielce, pragnie, abyśmy ten nowy czas zaczęli z Matką Pana i naszą.
Boże macierzyństwo jest wielkim darem, największym z wszystkich, jakie otrzymała Maryja. Większy od Jej Niepokalanego Poczęcia. Maryja w cudowny sposób została zachowana od grzechu pierworodnego, aby stać się godnym mieszkaniem dla Boga. Bóg uczynił Maryję Niepokalaną, i w ten sposób uświęcił Ją i przygotował do Bożego macierzyństwa. Boże macierzyństwo jest to dar większy od wszystkich darów i łask, jakie jakiekolwiek stworzenie otrzymało od Boga.
A jednak, pomimo takiego wyróżnienia, życie zewnętrzne Maryi wydaje się bardzo zwykłe, może nawet szare, podobnie jak życie milionów innych ludzi wypełnione radościami i cierpieniem. Przejdźmy teraz pokrótce Jej życie kierując się światłem rzucanym przez Ewangelię.
Natchniona przez Ducha Świętego Maryja złożyła Bogu ślub dziewictwa. Nie znajdziemy tego wyrażone w sposób wyraźny w biblijnym tekście, jednak taki jednak wniosek możemy wyciągnąć analizując scenę Zwiastowania, a zwłaszcza Jej pytanie: "Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?" A przecież Maryja była już zaręczona z Józefem. Wkrótce mieli zamieszkać razem. Maryja wiedziała, że w małżeństwie przychodzą na świat dzieci. Jej pytanie nie ma sensu, jeśli wykluczymy ślub dziewictwa.
Nie była to praktyka powszechna w Izraelu. Raczej odwrotnie. Dziewictwo nie było wartością pozytywną w świadomości Izraelitów. Bezdzietność była uważana przez nich za znak Bożego przekleństwa i hańbę w oczach ludzi. Trzeba dodać, że w tym czasie w narodzie izraelskim obecne było bardzo żywe oczekiwanie Mesjasza. Każde dziecko płci męskiej było potencjalnym Mesjaszem, a jego matka matką Mesjasza.
Maryja o tym wiedziała. Wiedziała też, że sama z siebie nie miała nic, co mogłaby ofiarować Bogu, którego kochała ponad wszystko. Ślub dziewictwa, który Maryja złożyła Bogu, był ofiarowaniem Mu jedynej szansy, która miała. Była to szansa zostania matką. Jej ślub dziewictwa jest pochwałą małżeństwa i macierzyństwa. Bo Panu Bogu możemy składać ofiarę tylko z tego, co jest dobre. Dziewictwo nie jest wielkie samo z siebie. Ma znaczenie tylko wtedy, gdy podejmowane jest dla królestwa niebieskiego. Wielkie jest małżeństwo, ojcostwo i macierzyństwo. Maryja czując, że sama z siebie nie ma nic, co mogłaby złożyć Panu Bogu, ofiaruje Mu swoje pragnienie macierzyństwa i szansę zostania matką, w tym także matką Mesjasza.
Bogu podoba się ta ofiara i przyjmuje ją. Zwiastowanie jest potwierdzeniem Jej ślubu dziewictwa i odpowiedzią na Jej pragnienie macierzyństwa. Bóg zachowując dziewictwo Maryi czyni Ją matką. Dla Boga nie ma bowiem nic niemożliwego. Połączenie dziewictwa i macierzyństwa dla ludzi jest niemożliwe, ale nie dla Boga! Jakże wiele kobiet w przeszłości i dzisiaj pragnie również połączyć dziewictwo i macierzyństwo, ale w sposób dokładnie odwrotny, niż miało to miejsce u Matki Pana.
Ale wróćmy do Niepokalanej i do Zwiastowania. Jej dziecko będzie Mesjaszem, królem, który zasiądzie na tronie Dawida. Więcej, będzie prawdziwym Synem Bożym. Na hojność Maryi Bóg odpowiada jeszcze większą hojnością. Zwiastowanie jest dla Maryi wielką radością.
Podobnie narodzenie Jezusa. Ale wtedy też pojawiło się pierwsze cierpienie. Maryja przekonuje się, że naród izraelski, chociaż można by sądzić, że jest w nim obecne żywe pragnienie i oczekiwanie przyjścia Mesjasza, to tak naprawdę, kiedy przychodzi spotyka zamknięte drzwi i serca tych, do których przyszedł. Dla Jej Dziecka nie było miejsca w żadnej gospodzie betlejemskiej.
Czterdziestego dnia Maryja w świątyni przedstawia Bogu swego Syna. Wtedy Symeon przepowiada Jej, ze Jej Syn będzie znakiem, któremu sprzeciwiać się będą, a Jej duszę przeniknie miecz boleści. Ta przepowiednia zacznie się bardzo szybko wypełniać, bo już wkrótce Herod godzi na życie Dziecięcia. Ginie około dwudziestu dzieci betlejemskich. Święta Rodzina musi uciekać do Egiptu. Maryja dzieli los tułaczy i ludzi bez Ojczyzny. Ale przepowiednia Symeona znajdzie swoje pełne wypełnienie wiele lat później, na Golgocie.
Kolejna boleść to poszukiwanie dwunastoletniego Jezusa. Jego znalezienie na trzeci dzień było wielką radością dla Maryi. Nie rozumie odpowiedzi Jezusa: "Czemuście Mnie szukali? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?” Te słowa i wydarzenia są dla Bogurodzicy przedmiotem rozważań. Maryja powoli zaczyna rozumieć, że Jej Syn jest nie tylko dla Niej, ale także dla innych. Maryja jest Matką Pana, ale przede wszystkim jest Jego uczennicą; uczy się oddawać swego Syna Bogu i ludziom.
Tak dzieje się, kiedy Jezus dorośnie i zacznie działalność publiczną. Jest dla wszystkich: dla dzieci, dla grzeszników, dla celników, nierządnic; wydaje się, ze dla Niej jakby nie miał czasu. Ewangelista Marek opisuje sytuację, kiedy Pan Jezus nauczał w domu, a Maryja chciała się z Nim zobaczyć. Na Jej prośbę odpowiedział wskazując na słuchające Go tłumy: ,,Oto moja matka i moi bracia". To oddawanie Syna ma swój punkt kulminacyjny na Golgocie. Z wysokości krzyża Jezus wskazując na Jana, zwraca się do Niej: ,,Niewiasto, oto syn Twój". Wtedy tez Maryja staje się naszą Matką. I dzisiaj, u początku nowego roku kalendarzowego Maryja jest Tą, która daje nam swojego Syna. Daje nam Jezusa, abyśmy stali się Jego braćmi i dziećmi Bożymi. Maryja daje nam Jezusa, abyśmy z Nim i w Jego imię rozpoczęli ten Nowy Rok.
W tym dniach składamy sobie życzenia. Ponieważ życie Jezusa i Maryi nie było wolne od cierpień, dodajmy niezasłużonych, dlatego jest czymś złudnym oczekiwanie, że nasze życie będzie go pozbawione. Dobrze to zrozumiał anonimowy autor życzeń bożonarodzeniowych i noworocznych pochodzący z Irlandii. Niech jego słowa wyrażą moje życzenie dla Czytelników tego bloga:
Nie życzę Ci, aby nad Tobą nie przeszła żadna chmura cierpienia; nie tego, aby Twoje życie było usłane różami; nie tego, byś nigdy nie wylał łez żalu; nie tego, byś nigdy nie odczuł bólu… Nie, nie tego Ci życzę.
Ponieważ łzy oczyszczają serce, cierpienie uszlachetnia duszę, ból i bieda przybliżają nas do ukochanej Matki Dziecięcia z Betlejem i zapewniają pociechę Jej uśmiechu.
Moim życzeniem dla Ciebie jest to: abyś w swoim sercu zachował jaśniejące wspomnienie każdego dobrego dnia Twojego życia; abyś był dzielny w godzinie próby, gdy będzie położony krzyż na Twoje ramiona; kiedy góra, na którą musisz wejść, wyda Ci się przeogromna, a światło nadziei bardzo dalekie.
Aby każdy dar Ducha, którym Cię Bóg obdarzył, rósł wraz z latami i niech Ci służy do tego, abyś serca tych, których kochasz, napełniał radością.
Abyś w każdej chwili swojego życia miał przyjaciela, który będzie wart Twojej przyjaźni i któremu z zaufaniem będziesz mógł podać rękę.
Życzę Ci, aby w każdej godzinie radości i cierpienia był z Tobą przynoszący radość uśmiech Bożej Dzieciny.
Do tych życzeń chcę dodać życzenie, aby Dzieciątko Jezus uczyło Cię z ufnością wołać do Boga „Abba, Ojcze”.
Boże macierzyństwo jest wielkim darem, największym z wszystkich, jakie otrzymała Maryja. Większy od Jej Niepokalanego Poczęcia. Maryja w cudowny sposób została zachowana od grzechu pierworodnego, aby stać się godnym mieszkaniem dla Boga. Bóg uczynił Maryję Niepokalaną, i w ten sposób uświęcił Ją i przygotował do Bożego macierzyństwa. Boże macierzyństwo jest to dar większy od wszystkich darów i łask, jakie jakiekolwiek stworzenie otrzymało od Boga.
A jednak, pomimo takiego wyróżnienia, życie zewnętrzne Maryi wydaje się bardzo zwykłe, może nawet szare, podobnie jak życie milionów innych ludzi wypełnione radościami i cierpieniem. Przejdźmy teraz pokrótce Jej życie kierując się światłem rzucanym przez Ewangelię.
Natchniona przez Ducha Świętego Maryja złożyła Bogu ślub dziewictwa. Nie znajdziemy tego wyrażone w sposób wyraźny w biblijnym tekście, jednak taki jednak wniosek możemy wyciągnąć analizując scenę Zwiastowania, a zwłaszcza Jej pytanie: "Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?" A przecież Maryja była już zaręczona z Józefem. Wkrótce mieli zamieszkać razem. Maryja wiedziała, że w małżeństwie przychodzą na świat dzieci. Jej pytanie nie ma sensu, jeśli wykluczymy ślub dziewictwa.
Nie była to praktyka powszechna w Izraelu. Raczej odwrotnie. Dziewictwo nie było wartością pozytywną w świadomości Izraelitów. Bezdzietność była uważana przez nich za znak Bożego przekleństwa i hańbę w oczach ludzi. Trzeba dodać, że w tym czasie w narodzie izraelskim obecne było bardzo żywe oczekiwanie Mesjasza. Każde dziecko płci męskiej było potencjalnym Mesjaszem, a jego matka matką Mesjasza.
Maryja o tym wiedziała. Wiedziała też, że sama z siebie nie miała nic, co mogłaby ofiarować Bogu, którego kochała ponad wszystko. Ślub dziewictwa, który Maryja złożyła Bogu, był ofiarowaniem Mu jedynej szansy, która miała. Była to szansa zostania matką. Jej ślub dziewictwa jest pochwałą małżeństwa i macierzyństwa. Bo Panu Bogu możemy składać ofiarę tylko z tego, co jest dobre. Dziewictwo nie jest wielkie samo z siebie. Ma znaczenie tylko wtedy, gdy podejmowane jest dla królestwa niebieskiego. Wielkie jest małżeństwo, ojcostwo i macierzyństwo. Maryja czując, że sama z siebie nie ma nic, co mogłaby złożyć Panu Bogu, ofiaruje Mu swoje pragnienie macierzyństwa i szansę zostania matką, w tym także matką Mesjasza.
Bogu podoba się ta ofiara i przyjmuje ją. Zwiastowanie jest potwierdzeniem Jej ślubu dziewictwa i odpowiedzią na Jej pragnienie macierzyństwa. Bóg zachowując dziewictwo Maryi czyni Ją matką. Dla Boga nie ma bowiem nic niemożliwego. Połączenie dziewictwa i macierzyństwa dla ludzi jest niemożliwe, ale nie dla Boga! Jakże wiele kobiet w przeszłości i dzisiaj pragnie również połączyć dziewictwo i macierzyństwo, ale w sposób dokładnie odwrotny, niż miało to miejsce u Matki Pana.
Ale wróćmy do Niepokalanej i do Zwiastowania. Jej dziecko będzie Mesjaszem, królem, który zasiądzie na tronie Dawida. Więcej, będzie prawdziwym Synem Bożym. Na hojność Maryi Bóg odpowiada jeszcze większą hojnością. Zwiastowanie jest dla Maryi wielką radością.
Podobnie narodzenie Jezusa. Ale wtedy też pojawiło się pierwsze cierpienie. Maryja przekonuje się, że naród izraelski, chociaż można by sądzić, że jest w nim obecne żywe pragnienie i oczekiwanie przyjścia Mesjasza, to tak naprawdę, kiedy przychodzi spotyka zamknięte drzwi i serca tych, do których przyszedł. Dla Jej Dziecka nie było miejsca w żadnej gospodzie betlejemskiej.
Czterdziestego dnia Maryja w świątyni przedstawia Bogu swego Syna. Wtedy Symeon przepowiada Jej, ze Jej Syn będzie znakiem, któremu sprzeciwiać się będą, a Jej duszę przeniknie miecz boleści. Ta przepowiednia zacznie się bardzo szybko wypełniać, bo już wkrótce Herod godzi na życie Dziecięcia. Ginie około dwudziestu dzieci betlejemskich. Święta Rodzina musi uciekać do Egiptu. Maryja dzieli los tułaczy i ludzi bez Ojczyzny. Ale przepowiednia Symeona znajdzie swoje pełne wypełnienie wiele lat później, na Golgocie.
Kolejna boleść to poszukiwanie dwunastoletniego Jezusa. Jego znalezienie na trzeci dzień było wielką radością dla Maryi. Nie rozumie odpowiedzi Jezusa: "Czemuście Mnie szukali? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?” Te słowa i wydarzenia są dla Bogurodzicy przedmiotem rozważań. Maryja powoli zaczyna rozumieć, że Jej Syn jest nie tylko dla Niej, ale także dla innych. Maryja jest Matką Pana, ale przede wszystkim jest Jego uczennicą; uczy się oddawać swego Syna Bogu i ludziom.
Tak dzieje się, kiedy Jezus dorośnie i zacznie działalność publiczną. Jest dla wszystkich: dla dzieci, dla grzeszników, dla celników, nierządnic; wydaje się, ze dla Niej jakby nie miał czasu. Ewangelista Marek opisuje sytuację, kiedy Pan Jezus nauczał w domu, a Maryja chciała się z Nim zobaczyć. Na Jej prośbę odpowiedział wskazując na słuchające Go tłumy: ,,Oto moja matka i moi bracia". To oddawanie Syna ma swój punkt kulminacyjny na Golgocie. Z wysokości krzyża Jezus wskazując na Jana, zwraca się do Niej: ,,Niewiasto, oto syn Twój". Wtedy tez Maryja staje się naszą Matką. I dzisiaj, u początku nowego roku kalendarzowego Maryja jest Tą, która daje nam swojego Syna. Daje nam Jezusa, abyśmy stali się Jego braćmi i dziećmi Bożymi. Maryja daje nam Jezusa, abyśmy z Nim i w Jego imię rozpoczęli ten Nowy Rok.
W tym dniach składamy sobie życzenia. Ponieważ życie Jezusa i Maryi nie było wolne od cierpień, dodajmy niezasłużonych, dlatego jest czymś złudnym oczekiwanie, że nasze życie będzie go pozbawione. Dobrze to zrozumiał anonimowy autor życzeń bożonarodzeniowych i noworocznych pochodzący z Irlandii. Niech jego słowa wyrażą moje życzenie dla Czytelników tego bloga:
Nie życzę Ci, aby nad Tobą nie przeszła żadna chmura cierpienia; nie tego, aby Twoje życie było usłane różami; nie tego, byś nigdy nie wylał łez żalu; nie tego, byś nigdy nie odczuł bólu… Nie, nie tego Ci życzę.
Ponieważ łzy oczyszczają serce, cierpienie uszlachetnia duszę, ból i bieda przybliżają nas do ukochanej Matki Dziecięcia z Betlejem i zapewniają pociechę Jej uśmiechu.
Moim życzeniem dla Ciebie jest to: abyś w swoim sercu zachował jaśniejące wspomnienie każdego dobrego dnia Twojego życia; abyś był dzielny w godzinie próby, gdy będzie położony krzyż na Twoje ramiona; kiedy góra, na którą musisz wejść, wyda Ci się przeogromna, a światło nadziei bardzo dalekie.
Aby każdy dar Ducha, którym Cię Bóg obdarzył, rósł wraz z latami i niech Ci służy do tego, abyś serca tych, których kochasz, napełniał radością.
Abyś w każdej chwili swojego życia miał przyjaciela, który będzie wart Twojej przyjaźni i któremu z zaufaniem będziesz mógł podać rękę.
Życzę Ci, aby w każdej godzinie radości i cierpienia był z Tobą przynoszący radość uśmiech Bożej Dzieciny.
Do tych życzeń chcę dodać życzenie, aby Dzieciątko Jezus uczyło Cię z ufnością wołać do Boga „Abba, Ojcze”.
sobota, 7 stycznia 2012
Św. Augustyn: Jak można zasłużyć na niebo, jeśli jest ono darem Bożym?
Wiara źródłem dobrych uczynków
W końcu oświadcza św. Paweł: ‘Wiarym dochował’ (2 Tm 4:7), lecz mówi to ten sam, który gdzie indziej powiedział: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, abym był wierny’ (1 Kor 7:25). Nie powiedział: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, ponieważ byłem wierny’, lecz: ‘abym był wierny’. W ten sposób Apostoł wykazuje, że wiarę posiadać można tylko z miłosierdzia Bożego; nadto podnosi jej darmowy charakter. Najwyraźniej uczy o tym św. Paweł, kiedy mówi: ‘Łaską zostaliście zbawieni przez wiarę, i to nie jest z was, bo i ona jest darem Bożym’. Mogliby bowiem powiedzieć [pelagianie]: ‘otrzymaliśmy łaską sami, ponieważ uwierzyliśmy’, w ten sposób przypisując sobie wiarę, a Bogu łaskę. Dlatego to Apostoł, powiedziawszy: ‘przez wiarę’, dodaje: ‘nie z uczynków, aby się nikt przypadkiem nie chlubił’ (Ef 2:8-9). Pisząc to zdanie św. Paweł nie zaprzeczył potrzebie dobrych uczynków, ani nie podważył ich wartości; przecież sam mówi, że ‘Bóg oddaje każdemu według jego uczynków (por. Rz 2:8). Lecz, zdaniem Apostoła, uczynki są z wiary, a nie wiara z uczynków. Stąd Bóg jest u początku wszystkich uczynków sprawiedliwości, u kolebki wiary, o której rzekł Nauczyciel Narodów: ‘Sprawiedliwy z wiary żyje’ (Rz 1:17).
Ludzie nie pojmując słów Apostoła: ‘Sądzimy bowiem, że sprawiedliwy staje się przez wiarę bez uczynków Zakonu’ (Rz 3:28), mniemali, że jego zdaniem człowiekowi wystarczy sama wiara, choćby i żył źle i nie miał dobrych uczynków. W żadnym wypadku nie był to pogląd tego, który był ‘naczyniem wybranym’ (por. Dz 9:15). To prawda, że Paweł stwierdza w Liście do Galatów: ‘Albowiem w Chrystusie Jezusie nie znaczy nic, ani obrzezanie, ani jego brak’, ale zaraz dodaje: ‘lecz wiara przez miłość czynna’ (Ga 5:6). Taka właśnie wiara oddziela wiernych Bogu od nieczystych szatanów, bo i oni, jak mówi Apostoł Jakub: ‘Wierzą i drżą’ (2:19), ale nie czynią dobrze: nie mają więc tej wiary, którą żyje sprawiedliwy, to jest wiary czynnej przez miłość, dzięki której Bóg daje mu życie wieczne zgodnie z jego uczynkami. Lecz ponieważ także i dobre uczynki otrzymujemy od Boga, od którego mamy i wiarę, i miłość, przeto tenże Nauczyciel Narodów nazwał życie wieczne łaską.
Jak można zasłużyć na niebo, jeśli jest ono darem Bożym?
I stąd powstaje niemałej wagi zagadnienie, które z łaską Bożą musimy rozwiązać. Jeśli życie wieczne jest nagrodą za dobre uczynki, zgodnie z bardzo wyraźną nauką Pisma św.; ponieważ ‘ Bóg odda każdemu według uczynków jego’ (Rz 2:6); jakże życie wieczne może być łaską, skoro łaski nie otrzymujemy za uczynki, lecz darmo? Przecież ten sam Apostoł powiada: ‘Także wszakże, który pracuje, nie poczytuje się zapłaty za łaskę, ale za rzecz należną’ (Rz 4:4). I znowu św. Paweł: ‘Według łaski wybrania reszta została zbawiona’, do których to słów dodaje następujące wyjaśnienie: ‘Jeżeli z łaski, to już nie z uczynków, bo inaczej łaska nie jest łaską’ (Rz 11:6). Czyżby życie wieczną było łaską uzyskaną dzięki uczynkom? A może Apostoł nie nazwał życia wiecznego łaską? Tak wyraźnie to powiedział, że w żadnym przypadku nie można zaprzeczyć, że i jak świadczą jego słowa Listu do Rzymian, nie pragnie mieć [w tym] mieć bystrego badacza, lecz tylko pilnego słuchacza. Paweł zatem, stwierdziwszy, że ‘zapłatą grzechu jest śmierć’, natychmiast dodaje: ‘Łaska Boża to żywot wieczny w Chrystusie Jezusie, Panu naszym’ (Rz 6:23).
Nasze zasługi są darem Bożym
Wyżej przedstawione zagadnienie wydaje się nierozwiązalne, jeśli dobrym uczynkom, za które Bóg daje żywot wieczny, odmówimy charakteru łaski Bożej. Z tej właśnie racji mówi Pan Jezus: ‘Beze Mnie nic uczynić nie możecie’ (J 15:5); a Apostoł napisał do Efezjan: ‘Łaską zostaliście zbawieni przez wiarę, i to nie z was, bo jest ona darem Bożym, aby się przypadkiem nikt nie chlubił (2:8-9). Wszakże św. Paweł dostrzegał możliwość takiego wykładu wyżej zacytowanych słów, który by przekreślał konieczność dobrych uczynków dla wiernych i głosił wystarczalność samej tylko wiary. Widział również zagrażającą ludziom możliwość popadnięcia w zarozumiałość, wypływającą z rzekomej samowystarczalności w czynieniu dobrze. Dlatego zaraz dodaje: ‘Albowiem dziełem Jego jesteśmy, stworzeni w Chrystusie Jezusie na dobre uczynki, które Bóg przedtem przygotował, abyśmy je pełnili’ (Ef 2:10). Co to znaczy, że św. Paweł, zalecając łaską w tych słowach: ‘Nie z uczynków, aby się kto przypadkiem nie chlubił’, uzasadnia to zdanie w sposób następujący: ‘Jego bowiem jesteśmy dziełem, stworzeni w Chrystusie Jezusie dla dobrych uczynków’? Co zatem znaczy: ‘Nie z uczynków, aby się przypadkiem nikt nie chlubił’? Lecz słuchaj i zrozum. Apostoł powiedział: ‘Nie z uczynków – jako twoich istniejących z ciebie i przez ciebie; lecz z tych, ze względu na które Bóg cię uczynił i stworzył’, to bowiem wyraża tymi słowy: ‘Dziełem Jego jesteśmy, stworzeni w Chrystusie Jezusie’.
Nie to stworzenie, przez które staliśmy się ludźmi, ma na myśli św. Paweł; lecz to, o którym mówił (oczywiście będący już człowiekiem) Psalmista:; ‘Serce czyste stwórz we mnie, Boże’ (Ps 50:12). O takim stworzeniu mówi Apostoł: ‘Jeśli tedy kto jest w Chrystusie, jest nowym stworzeniem: dawne rzeczy przeminęły, oto wszystko nowym się staje. A wszystko z Boga’ (2 Kor 5:17-18). Bóg nas utworzył, to jest ukształtował i stworzył ‘dla dobrych uczynków’, których my nie przygotowaliśmy, lecz Bóg przygotował, abyśmy je pełnili
Przeto najmilsi, jeśli nasze dobre życie nie jest niczym innym niż łaską Bożą, to bez wątpienia i życie wieczne, będące nagrodą na dobre życie, jest łaską daną darmo, bo darmo Bóg daje dobre życie, wynagradzając je życiem wiecznym. Wszakże dobre życie, wynagradzane życiem wiecznym, jest tylko łaską, podczas gdy życie wieczne, które nagradza życie wieczne, jest łaską za łaskę, jakoby słuszną zapłatą, aby prawdą się okazało, co nią jest rzeczywiście, że Bóg ‘odda każdemu według uczynków jego’ (Mt 16:27).
Niebo jest »łaską za łaskę«. Niezbędna jest współpraca wolnej woli.
Może zapytacie się czyśmy w Piśmie św. czytali: ‘Łaską za łaskę’. Macie przecież Ewangelię według Jana, jaśniejącą tak niezwykłym światłem, gdzie Jan Chrzciciel mówi o Chrystusie Panu: ‘A z pełności Jego myśmy wzięli łaskę za łaskę’ (J 1:16). Z Jego więc pełni wzięliśmy, stosownie do naszej wiary, jakoby nasze ‘cząstki’, abyśmy dobrze żyli. Przecież ‘Bóg podzielił miarę wiary’ (Rz 12:3), ponieważ ‘każdy ma własny dar od Boga, jeden tak, a drugi inaczej’ (1 Kor 7:7), chociaż jest ta sama łaska. Ponadto otrzymamy ‘łaskę za łaskę’, kiedy Bóg da nam życie wieczne, o którym mówi Apostoł: ‘Łaska Boża to żywot wieczny w Chrystusie Jezusie, Panu naszym’ (Rz 6:23), stwierdziwszy przedtem, że zapłatą grzechu jest śmierć’. Słusznie nazwał śmierć ‘zapłatą’, ponieważ śmierć wieczną otrzymuje się jako należność za służbę szatanowi. Apostoł mógł powiedzieć, i słusznie powiedziałby: ‘Zapłatą zaś sprawiedliwości życie wieczne’; jednak wolał powiedzieć: ‘A łaska Boża to żywot wieczny’, abyśmy pojęli, że Bóg nas prowadzi do życia wiecznego nie za zasługi nasze, lecz dzięki zmiłowaniu swemu. O tym mówi w Psalmie mąż Boży zwracając się do duszy swojej: ‘Wieńczy cię litością i miłosierdziem’ (Ps 102:4). Czy nie za dobre uczynki swoje otrzymuje człowiek wieniec? Oczywiście, lecz ponieważ dobrze uczynki w ludziach wykonuje Ten, o którym mówi Apostoł: ‘Albowiem Bóg jest tym, który w was działa chęć i sprawia wykonanie według swego upodobania’ (Flp 2:13), Psalmista powiedział: ‘Wieńczy cię litością i miłosierdziem’, ponieważ z Jego zmiłowania spełniamy dobre uczynki, za które otrzymujemy wieniec. Wszakże nie wolno myśleć, by Apostoł znosił wolną wolę przez wyżej cytowane słowa: ‘Albowiem Bóg jest tym, który w was sprawia wykonanie według swego upodobania’. Gdyby tak było, nie powiedziałby przedtem: ‘Z bojaźnią i drżeniem o wasze zbawienie się troszczcie’ (Flp 2:12). Nakazując Filipianom działanie, Apostoł odwołuje się do ich wolnej woli. Dlatego jednak zaleca tym wiernym pracować ‘z bojaźnią i drżeniem’, aby nie przypisywali dobrych uczynków sobie i nie wynosili się z ich racji jako czegoś własnego. To tak, jak gdyby ktoś zapytał Apostoła mówiąc do niego: »Dlaczego rzekłeś ‘z bojaźnią i drżeniem’?« i taką otrzymałby odpowiedź: ‘Albowiem Bóg jest tym, który w was wywołuje [chęć]’. Jeśli się lękacie i drżycie, to znaczy nie wynosicie się z powodu waszych dobrych uczynków, ponieważ Bóg je w was wykonuje’. (św. Augustyn, „Traktaty o łasce”, str. 121-124)
W końcu oświadcza św. Paweł: ‘Wiarym dochował’ (2 Tm 4:7), lecz mówi to ten sam, który gdzie indziej powiedział: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, abym był wierny’ (1 Kor 7:25). Nie powiedział: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, ponieważ byłem wierny’, lecz: ‘abym był wierny’. W ten sposób Apostoł wykazuje, że wiarę posiadać można tylko z miłosierdzia Bożego; nadto podnosi jej darmowy charakter. Najwyraźniej uczy o tym św. Paweł, kiedy mówi: ‘Łaską zostaliście zbawieni przez wiarę, i to nie jest z was, bo i ona jest darem Bożym’. Mogliby bowiem powiedzieć [pelagianie]: ‘otrzymaliśmy łaską sami, ponieważ uwierzyliśmy’, w ten sposób przypisując sobie wiarę, a Bogu łaskę. Dlatego to Apostoł, powiedziawszy: ‘przez wiarę’, dodaje: ‘nie z uczynków, aby się nikt przypadkiem nie chlubił’ (Ef 2:8-9). Pisząc to zdanie św. Paweł nie zaprzeczył potrzebie dobrych uczynków, ani nie podważył ich wartości; przecież sam mówi, że ‘Bóg oddaje każdemu według jego uczynków (por. Rz 2:8). Lecz, zdaniem Apostoła, uczynki są z wiary, a nie wiara z uczynków. Stąd Bóg jest u początku wszystkich uczynków sprawiedliwości, u kolebki wiary, o której rzekł Nauczyciel Narodów: ‘Sprawiedliwy z wiary żyje’ (Rz 1:17).
Ludzie nie pojmując słów Apostoła: ‘Sądzimy bowiem, że sprawiedliwy staje się przez wiarę bez uczynków Zakonu’ (Rz 3:28), mniemali, że jego zdaniem człowiekowi wystarczy sama wiara, choćby i żył źle i nie miał dobrych uczynków. W żadnym wypadku nie był to pogląd tego, który był ‘naczyniem wybranym’ (por. Dz 9:15). To prawda, że Paweł stwierdza w Liście do Galatów: ‘Albowiem w Chrystusie Jezusie nie znaczy nic, ani obrzezanie, ani jego brak’, ale zaraz dodaje: ‘lecz wiara przez miłość czynna’ (Ga 5:6). Taka właśnie wiara oddziela wiernych Bogu od nieczystych szatanów, bo i oni, jak mówi Apostoł Jakub: ‘Wierzą i drżą’ (2:19), ale nie czynią dobrze: nie mają więc tej wiary, którą żyje sprawiedliwy, to jest wiary czynnej przez miłość, dzięki której Bóg daje mu życie wieczne zgodnie z jego uczynkami. Lecz ponieważ także i dobre uczynki otrzymujemy od Boga, od którego mamy i wiarę, i miłość, przeto tenże Nauczyciel Narodów nazwał życie wieczne łaską.
Jak można zasłużyć na niebo, jeśli jest ono darem Bożym?
I stąd powstaje niemałej wagi zagadnienie, które z łaską Bożą musimy rozwiązać. Jeśli życie wieczne jest nagrodą za dobre uczynki, zgodnie z bardzo wyraźną nauką Pisma św.; ponieważ ‘ Bóg odda każdemu według uczynków jego’ (Rz 2:6); jakże życie wieczne może być łaską, skoro łaski nie otrzymujemy za uczynki, lecz darmo? Przecież ten sam Apostoł powiada: ‘Także wszakże, który pracuje, nie poczytuje się zapłaty za łaskę, ale za rzecz należną’ (Rz 4:4). I znowu św. Paweł: ‘Według łaski wybrania reszta została zbawiona’, do których to słów dodaje następujące wyjaśnienie: ‘Jeżeli z łaski, to już nie z uczynków, bo inaczej łaska nie jest łaską’ (Rz 11:6). Czyżby życie wieczną było łaską uzyskaną dzięki uczynkom? A może Apostoł nie nazwał życia wiecznego łaską? Tak wyraźnie to powiedział, że w żadnym przypadku nie można zaprzeczyć, że i jak świadczą jego słowa Listu do Rzymian, nie pragnie mieć [w tym] mieć bystrego badacza, lecz tylko pilnego słuchacza. Paweł zatem, stwierdziwszy, że ‘zapłatą grzechu jest śmierć’, natychmiast dodaje: ‘Łaska Boża to żywot wieczny w Chrystusie Jezusie, Panu naszym’ (Rz 6:23).
Nasze zasługi są darem Bożym
Wyżej przedstawione zagadnienie wydaje się nierozwiązalne, jeśli dobrym uczynkom, za które Bóg daje żywot wieczny, odmówimy charakteru łaski Bożej. Z tej właśnie racji mówi Pan Jezus: ‘Beze Mnie nic uczynić nie możecie’ (J 15:5); a Apostoł napisał do Efezjan: ‘Łaską zostaliście zbawieni przez wiarę, i to nie z was, bo jest ona darem Bożym, aby się przypadkiem nikt nie chlubił (2:8-9). Wszakże św. Paweł dostrzegał możliwość takiego wykładu wyżej zacytowanych słów, który by przekreślał konieczność dobrych uczynków dla wiernych i głosił wystarczalność samej tylko wiary. Widział również zagrażającą ludziom możliwość popadnięcia w zarozumiałość, wypływającą z rzekomej samowystarczalności w czynieniu dobrze. Dlatego zaraz dodaje: ‘Albowiem dziełem Jego jesteśmy, stworzeni w Chrystusie Jezusie na dobre uczynki, które Bóg przedtem przygotował, abyśmy je pełnili’ (Ef 2:10). Co to znaczy, że św. Paweł, zalecając łaską w tych słowach: ‘Nie z uczynków, aby się kto przypadkiem nie chlubił’, uzasadnia to zdanie w sposób następujący: ‘Jego bowiem jesteśmy dziełem, stworzeni w Chrystusie Jezusie dla dobrych uczynków’? Co zatem znaczy: ‘Nie z uczynków, aby się przypadkiem nikt nie chlubił’? Lecz słuchaj i zrozum. Apostoł powiedział: ‘Nie z uczynków – jako twoich istniejących z ciebie i przez ciebie; lecz z tych, ze względu na które Bóg cię uczynił i stworzył’, to bowiem wyraża tymi słowy: ‘Dziełem Jego jesteśmy, stworzeni w Chrystusie Jezusie’.
Nie to stworzenie, przez które staliśmy się ludźmi, ma na myśli św. Paweł; lecz to, o którym mówił (oczywiście będący już człowiekiem) Psalmista:; ‘Serce czyste stwórz we mnie, Boże’ (Ps 50:12). O takim stworzeniu mówi Apostoł: ‘Jeśli tedy kto jest w Chrystusie, jest nowym stworzeniem: dawne rzeczy przeminęły, oto wszystko nowym się staje. A wszystko z Boga’ (2 Kor 5:17-18). Bóg nas utworzył, to jest ukształtował i stworzył ‘dla dobrych uczynków’, których my nie przygotowaliśmy, lecz Bóg przygotował, abyśmy je pełnili
Przeto najmilsi, jeśli nasze dobre życie nie jest niczym innym niż łaską Bożą, to bez wątpienia i życie wieczne, będące nagrodą na dobre życie, jest łaską daną darmo, bo darmo Bóg daje dobre życie, wynagradzając je życiem wiecznym. Wszakże dobre życie, wynagradzane życiem wiecznym, jest tylko łaską, podczas gdy życie wieczne, które nagradza życie wieczne, jest łaską za łaskę, jakoby słuszną zapłatą, aby prawdą się okazało, co nią jest rzeczywiście, że Bóg ‘odda każdemu według uczynków jego’ (Mt 16:27).
Niebo jest »łaską za łaskę«. Niezbędna jest współpraca wolnej woli.
Może zapytacie się czyśmy w Piśmie św. czytali: ‘Łaską za łaskę’. Macie przecież Ewangelię według Jana, jaśniejącą tak niezwykłym światłem, gdzie Jan Chrzciciel mówi o Chrystusie Panu: ‘A z pełności Jego myśmy wzięli łaskę za łaskę’ (J 1:16). Z Jego więc pełni wzięliśmy, stosownie do naszej wiary, jakoby nasze ‘cząstki’, abyśmy dobrze żyli. Przecież ‘Bóg podzielił miarę wiary’ (Rz 12:3), ponieważ ‘każdy ma własny dar od Boga, jeden tak, a drugi inaczej’ (1 Kor 7:7), chociaż jest ta sama łaska. Ponadto otrzymamy ‘łaskę za łaskę’, kiedy Bóg da nam życie wieczne, o którym mówi Apostoł: ‘Łaska Boża to żywot wieczny w Chrystusie Jezusie, Panu naszym’ (Rz 6:23), stwierdziwszy przedtem, że zapłatą grzechu jest śmierć’. Słusznie nazwał śmierć ‘zapłatą’, ponieważ śmierć wieczną otrzymuje się jako należność za służbę szatanowi. Apostoł mógł powiedzieć, i słusznie powiedziałby: ‘Zapłatą zaś sprawiedliwości życie wieczne’; jednak wolał powiedzieć: ‘A łaska Boża to żywot wieczny’, abyśmy pojęli, że Bóg nas prowadzi do życia wiecznego nie za zasługi nasze, lecz dzięki zmiłowaniu swemu. O tym mówi w Psalmie mąż Boży zwracając się do duszy swojej: ‘Wieńczy cię litością i miłosierdziem’ (Ps 102:4). Czy nie za dobre uczynki swoje otrzymuje człowiek wieniec? Oczywiście, lecz ponieważ dobrze uczynki w ludziach wykonuje Ten, o którym mówi Apostoł: ‘Albowiem Bóg jest tym, który w was działa chęć i sprawia wykonanie według swego upodobania’ (Flp 2:13), Psalmista powiedział: ‘Wieńczy cię litością i miłosierdziem’, ponieważ z Jego zmiłowania spełniamy dobre uczynki, za które otrzymujemy wieniec. Wszakże nie wolno myśleć, by Apostoł znosił wolną wolę przez wyżej cytowane słowa: ‘Albowiem Bóg jest tym, który w was sprawia wykonanie według swego upodobania’. Gdyby tak było, nie powiedziałby przedtem: ‘Z bojaźnią i drżeniem o wasze zbawienie się troszczcie’ (Flp 2:12). Nakazując Filipianom działanie, Apostoł odwołuje się do ich wolnej woli. Dlatego jednak zaleca tym wiernym pracować ‘z bojaźnią i drżeniem’, aby nie przypisywali dobrych uczynków sobie i nie wynosili się z ich racji jako czegoś własnego. To tak, jak gdyby ktoś zapytał Apostoła mówiąc do niego: »Dlaczego rzekłeś ‘z bojaźnią i drżeniem’?« i taką otrzymałby odpowiedź: ‘Albowiem Bóg jest tym, który w was wywołuje [chęć]’. Jeśli się lękacie i drżycie, to znaczy nie wynosicie się z powodu waszych dobrych uczynków, ponieważ Bóg je w was wykonuje’. (św. Augustyn, „Traktaty o łasce”, str. 121-124)
piątek, 6 stycznia 2012
Św. Augustyn o wolności woli
Pismo św. wykazuje wolność woli
Bóg zaś objawił nam w swoim Piśmie, że człowiek posiada wolną wolę. Przypominam wam sposób objawienia tej prawdy słowami nie ludzkimi, lecz Boskimi. Najprzód same przykazania Boże nie byłyby człowiekowi pożyteczne, gdyby nie miał wolnej woli. Wszak ona je zachowuje i w ten sposób człowiek dochodzi do obiecanej nagrody. Po to Bóg dał przykazania, by człowiek nie usprawiedliwiał się niewiedzą, jak to Pan w Ewangelii mówi o Judejczykach: ‘Gdybym był nie przyszedł i nie mówił do nich, nie mieliby grzechu. Lecz teraz nie mają wymówki z grzechu swego’ (J 15:22). O jakim grzechu mówi Pan? Przecież tylko o owym wielkim grzechu, którego mieli się dopuścić zabijając Go. Przytoczone słowa Zbawiciela dowodzą, że z góry o tym wiedział. Żydzi nie byli bez winy nawet przed przyjściem do nich Chrystusa w ciele. Podobnie mówi Apostoł: ‘Spada bowiem gniew Boży z nieba na wszelką bezbożność i nieprawość tych ludzi, którzy prawdę Bożą zagłuszają, ponieważ to, co można poznać o Bogu, jest dla nich jawne, gdyż Bóg im to objawił. Bo niewidzialne Jego przymioty, nawet wiekuista moc Jego i Bóstwo, od stworzenia świata przez dzieła Jego dla umysłu widzialne się stały, tak że od winy wymówić się nie mogą’ (Rz 1:18-20). Apostoł nazywa ich ‘niewymówionymi’, bo nie uznaje usprawiedliwienia, jakim zwykle posługuje się pycha ludzka: gdybym wiedział, uczyniłbym; dlatego nie uczyniłem, że nie wiedziałem, albo: gdybym wiedział, uczyniłbym; dlatego nie uczynię, że nie wiem. To usprawiedliwienie traci swą moc, kiedy ludzie otrzymują przykazanie lub gdy udziela się im pouczenia, jak unikać grzechu.
Nie wolno obciążać Boga odpowiedzialnością za własne grzechy
Lecz są ludzie, którzy usiłują zasłonić się Bogiem. Do nich zwraca się Apostoł Jakub: ‘Niech nikt doznając pokusy nie mówi, że przez Boga jest kuszony, albowiem Bóg nie podlega pokusie do złego i sam nikogo nie kusi. Lecz każdego kusi pociąg i przynęta pożądliwości. A dopiero potem, gdy pożądliwość owoc wydaje, rodzi grzech, a grzech dokonany rodzi śmierć’ (1:13-15). Tym, którzy szukają podobnego usprawiedliwienia, Księga Przypowieści Salomona odpowiada: ‘Nierozsądek męża gwałci drogi jego; Boga oskarża w sercu swoim’. (18:22 LXX-19:3). A Autor Eklezjastyka mówi: ‘Nie mów: ze względu na Pana odstąpiłem, czego On nienawidzi, nie czyń. Nie mów: On mnie w błąd wprowadził, bo Mu nie potrzeba człowieka grzesznego. Wszelkiej obrzydliwości Pan nienawidzi i nie podoba się bojącym się Go. On na początku stworzył człowieka i pozostawił go w mocy rady jego. Jeśli będziesz chciał, zachowasz prawa i wiarę miłą. Kładzie przed tobą ogień i wodę; do czegokolwiek chcesz, wyciągnij rękę swoją. Przed obliczem człowieka życie i śmierć, a cokolwiek mu się podoba, będzie mu dane’ (15:11-18). Oto bardzo jasno widzimy, jak wyraźnie Pismo św. podkreśla wolność woli.
Zobowiązując wolę, Boże przykazania zakładają, że jest ona wolna
Co znaczy, że Bóg na tylu miejscach Pisma św. każe zachować i wypełniać wszystkie swoje przykazania? Po co rozkazuje, jeśli nie ma wolnej woli? Dlaczego za Psalmistą głosić, że szczęśliwym jest ten, którego ‘wola była w Zakonie Pańskim’? (Ps 1:7). Czy nie oznacza to, że człowiek przy pomocy woli opiera się na prawie Bożym? A wiele przykazań imiennie odwołuje się do woli, jak np.: ‘Nie daj się zwyciężyć złu’ (Rz 12:21) i inne podobne: ‘Nie bądź jak koń i muł, które nie mają rozumu’ (Ps 31:9); ‘Nie odtrącaj rad matki swojej’ (Prz 1:9); ‘Nie bądź we własnych oczach mądrym’ (Prz 3:7); ‘Nie odstępuj od karności Pańskiej’ (Prz 3:11); ‘Nie zaniedbuj Zakonu’ (Prz 3:1; 4:2); ‘Nie uchylaj się dobrze czynić biednemu’ (Prz 3:27); ‘Nie dopuszczaj się zła względem przyjaciela’ (Prz 3:29); ‘Nie słuchaj chytrej niewiasty’ (Prz 5:3); ‘Nie chciał zrozumieć, aby dobrze czynić’ (Ps 35:4); wreszcie: ‘Nie przyjęli karności’ (Prz 1:29), i tyle jeszcze innych niezliczonych tekstów Starego Testamentu wskazuje na wolną wolę człowieka. Ten sam dowód z nie mniejszą oczywistością znajdujemy w Księgach Nowego Testamentu w Ewangeliach i Listach apostolskich, gdzie czytamy: ‘Nie skarbcie sobie skarbów na ziemi’ (Mt 6:19), ‘Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało’ (Mt 10:28), ‘Kto chce za Mną iść, niech się zaprze samego siebie’ (Mt 16:24), ‘Pokój na ziemi ludziom dobrej woli’ (Łk 2:14). Tak samo słowa Apostoła Pawła: ‘Niechaj czyni, co zechce; nie zgrzeszy, jeżeli wyjdzie za mąż. Ale i ten, kto, wolny od przymusu, będąc panem swojej woli, powziął mocne postanowienie i w sercu swoim rozważył zachować córkę swą dziewicą, dobrze czyni’ (1 Kor 7:36-37). Podobnież mówi w dalszym ciągu tegoż Listu: ‘Jeżeli bowiem to czynię z własnej woli, mam zapłatę’ (9:17), oraz gdzie indziej wyrażając się, jak następuje: ‘Bądźcie trzeźwi, jak należy, i nie grzeszcie’ (15:34). Także w Drugim Liście do Koryntian czytamy: ‘Aby jak ochocza była chęć, tak też było i wykonanie z tego, co macie’ (8:11). Do Tymoteusza zaś zwraca się św. Paweł: ‘Bo gdy miłowały [wdowy] dobrobyt żyjąc w Chrystusie, chcą iść za mąż’ (1 Tm 5:11). W Drugim Liście do tego samego ucznia swojego stwierdza: ‘Lecz wszyscy, którzy chcą żyć zbożnie w Chrystusie Jezusie, prześladowania cierpieć będą’ (3:12). Samego zaś Tymoteusza napomina w następujący sposób: ‘Nie zaniedbuj danej ci łaski’ (1 Tm 4:14), a do Filemona mówi: ‘Żeby dobrodziejstwo twoje nie było jakoby z przymusu, ale z twojej woli’ (Flm 14). Nawet niewolników upomina, by panom swoim ‘służyli z serca z dobrą wolą’ (Ef 6:6-7). Podobnie Jakub Apostoł poucza: ‘Nie błądźcie, bracia moi, i nie miejcie wiary w Pana naszego Jezusa Chrystusa ze względu na osoby’ (2:1), oraz: ‘Nie uwłaczajcie jeden drugiemu’ (4:11). Również Jan w swoim Liście woła: ‘Nie miłujcie świata’ (1 J 2:15) i w tym podobnie, gdzie się mówi: ‘Nie chciej tego, lub nie chciej tamtego’; względnie, gdzie Boże upomnienia wymagają współpracy woli dla wykonania jakiegoś czynu lub poniechania go, a więc tym samym dostatecznie wykazują istnienie wolnej woli. Niech zatem nikt nie oskarża w sercu swoim Boga, ale niech każdy przypisuje sobie swój grzech. A kiedy ktoś spełnia jakiś uczynek po Bożemu, niech nie oddziela go od swojej własnej woli. Kiedy czyn jest dobrowolny, wtedy należy go uznać za dobry i spodziewać się za ów dobry uczynek nagrody od Tego, o którym mówi Pismo, że ‘odda każdemu według uczynków jego’ (Mt 16:27). (św. Augustyn, „Traktaty o łasce”, str. 110-112)
Bóg zaś objawił nam w swoim Piśmie, że człowiek posiada wolną wolę. Przypominam wam sposób objawienia tej prawdy słowami nie ludzkimi, lecz Boskimi. Najprzód same przykazania Boże nie byłyby człowiekowi pożyteczne, gdyby nie miał wolnej woli. Wszak ona je zachowuje i w ten sposób człowiek dochodzi do obiecanej nagrody. Po to Bóg dał przykazania, by człowiek nie usprawiedliwiał się niewiedzą, jak to Pan w Ewangelii mówi o Judejczykach: ‘Gdybym był nie przyszedł i nie mówił do nich, nie mieliby grzechu. Lecz teraz nie mają wymówki z grzechu swego’ (J 15:22). O jakim grzechu mówi Pan? Przecież tylko o owym wielkim grzechu, którego mieli się dopuścić zabijając Go. Przytoczone słowa Zbawiciela dowodzą, że z góry o tym wiedział. Żydzi nie byli bez winy nawet przed przyjściem do nich Chrystusa w ciele. Podobnie mówi Apostoł: ‘Spada bowiem gniew Boży z nieba na wszelką bezbożność i nieprawość tych ludzi, którzy prawdę Bożą zagłuszają, ponieważ to, co można poznać o Bogu, jest dla nich jawne, gdyż Bóg im to objawił. Bo niewidzialne Jego przymioty, nawet wiekuista moc Jego i Bóstwo, od stworzenia świata przez dzieła Jego dla umysłu widzialne się stały, tak że od winy wymówić się nie mogą’ (Rz 1:18-20). Apostoł nazywa ich ‘niewymówionymi’, bo nie uznaje usprawiedliwienia, jakim zwykle posługuje się pycha ludzka: gdybym wiedział, uczyniłbym; dlatego nie uczyniłem, że nie wiedziałem, albo: gdybym wiedział, uczyniłbym; dlatego nie uczynię, że nie wiem. To usprawiedliwienie traci swą moc, kiedy ludzie otrzymują przykazanie lub gdy udziela się im pouczenia, jak unikać grzechu.
Nie wolno obciążać Boga odpowiedzialnością za własne grzechy
Lecz są ludzie, którzy usiłują zasłonić się Bogiem. Do nich zwraca się Apostoł Jakub: ‘Niech nikt doznając pokusy nie mówi, że przez Boga jest kuszony, albowiem Bóg nie podlega pokusie do złego i sam nikogo nie kusi. Lecz każdego kusi pociąg i przynęta pożądliwości. A dopiero potem, gdy pożądliwość owoc wydaje, rodzi grzech, a grzech dokonany rodzi śmierć’ (1:13-15). Tym, którzy szukają podobnego usprawiedliwienia, Księga Przypowieści Salomona odpowiada: ‘Nierozsądek męża gwałci drogi jego; Boga oskarża w sercu swoim’. (18:22 LXX-19:3). A Autor Eklezjastyka mówi: ‘Nie mów: ze względu na Pana odstąpiłem, czego On nienawidzi, nie czyń. Nie mów: On mnie w błąd wprowadził, bo Mu nie potrzeba człowieka grzesznego. Wszelkiej obrzydliwości Pan nienawidzi i nie podoba się bojącym się Go. On na początku stworzył człowieka i pozostawił go w mocy rady jego. Jeśli będziesz chciał, zachowasz prawa i wiarę miłą. Kładzie przed tobą ogień i wodę; do czegokolwiek chcesz, wyciągnij rękę swoją. Przed obliczem człowieka życie i śmierć, a cokolwiek mu się podoba, będzie mu dane’ (15:11-18). Oto bardzo jasno widzimy, jak wyraźnie Pismo św. podkreśla wolność woli.
Zobowiązując wolę, Boże przykazania zakładają, że jest ona wolna
Co znaczy, że Bóg na tylu miejscach Pisma św. każe zachować i wypełniać wszystkie swoje przykazania? Po co rozkazuje, jeśli nie ma wolnej woli? Dlaczego za Psalmistą głosić, że szczęśliwym jest ten, którego ‘wola była w Zakonie Pańskim’? (Ps 1:7). Czy nie oznacza to, że człowiek przy pomocy woli opiera się na prawie Bożym? A wiele przykazań imiennie odwołuje się do woli, jak np.: ‘Nie daj się zwyciężyć złu’ (Rz 12:21) i inne podobne: ‘Nie bądź jak koń i muł, które nie mają rozumu’ (Ps 31:9); ‘Nie odtrącaj rad matki swojej’ (Prz 1:9); ‘Nie bądź we własnych oczach mądrym’ (Prz 3:7); ‘Nie odstępuj od karności Pańskiej’ (Prz 3:11); ‘Nie zaniedbuj Zakonu’ (Prz 3:1; 4:2); ‘Nie uchylaj się dobrze czynić biednemu’ (Prz 3:27); ‘Nie dopuszczaj się zła względem przyjaciela’ (Prz 3:29); ‘Nie słuchaj chytrej niewiasty’ (Prz 5:3); ‘Nie chciał zrozumieć, aby dobrze czynić’ (Ps 35:4); wreszcie: ‘Nie przyjęli karności’ (Prz 1:29), i tyle jeszcze innych niezliczonych tekstów Starego Testamentu wskazuje na wolną wolę człowieka. Ten sam dowód z nie mniejszą oczywistością znajdujemy w Księgach Nowego Testamentu w Ewangeliach i Listach apostolskich, gdzie czytamy: ‘Nie skarbcie sobie skarbów na ziemi’ (Mt 6:19), ‘Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało’ (Mt 10:28), ‘Kto chce za Mną iść, niech się zaprze samego siebie’ (Mt 16:24), ‘Pokój na ziemi ludziom dobrej woli’ (Łk 2:14). Tak samo słowa Apostoła Pawła: ‘Niechaj czyni, co zechce; nie zgrzeszy, jeżeli wyjdzie za mąż. Ale i ten, kto, wolny od przymusu, będąc panem swojej woli, powziął mocne postanowienie i w sercu swoim rozważył zachować córkę swą dziewicą, dobrze czyni’ (1 Kor 7:36-37). Podobnież mówi w dalszym ciągu tegoż Listu: ‘Jeżeli bowiem to czynię z własnej woli, mam zapłatę’ (9:17), oraz gdzie indziej wyrażając się, jak następuje: ‘Bądźcie trzeźwi, jak należy, i nie grzeszcie’ (15:34). Także w Drugim Liście do Koryntian czytamy: ‘Aby jak ochocza była chęć, tak też było i wykonanie z tego, co macie’ (8:11). Do Tymoteusza zaś zwraca się św. Paweł: ‘Bo gdy miłowały [wdowy] dobrobyt żyjąc w Chrystusie, chcą iść za mąż’ (1 Tm 5:11). W Drugim Liście do tego samego ucznia swojego stwierdza: ‘Lecz wszyscy, którzy chcą żyć zbożnie w Chrystusie Jezusie, prześladowania cierpieć będą’ (3:12). Samego zaś Tymoteusza napomina w następujący sposób: ‘Nie zaniedbuj danej ci łaski’ (1 Tm 4:14), a do Filemona mówi: ‘Żeby dobrodziejstwo twoje nie było jakoby z przymusu, ale z twojej woli’ (Flm 14). Nawet niewolników upomina, by panom swoim ‘służyli z serca z dobrą wolą’ (Ef 6:6-7). Podobnie Jakub Apostoł poucza: ‘Nie błądźcie, bracia moi, i nie miejcie wiary w Pana naszego Jezusa Chrystusa ze względu na osoby’ (2:1), oraz: ‘Nie uwłaczajcie jeden drugiemu’ (4:11). Również Jan w swoim Liście woła: ‘Nie miłujcie świata’ (1 J 2:15) i w tym podobnie, gdzie się mówi: ‘Nie chciej tego, lub nie chciej tamtego’; względnie, gdzie Boże upomnienia wymagają współpracy woli dla wykonania jakiegoś czynu lub poniechania go, a więc tym samym dostatecznie wykazują istnienie wolnej woli. Niech zatem nikt nie oskarża w sercu swoim Boga, ale niech każdy przypisuje sobie swój grzech. A kiedy ktoś spełnia jakiś uczynek po Bożemu, niech nie oddziela go od swojej własnej woli. Kiedy czyn jest dobrowolny, wtedy należy go uznać za dobry i spodziewać się za ów dobry uczynek nagrody od Tego, o którym mówi Pismo, że ‘odda każdemu według uczynków jego’ (Mt 16:27). (św. Augustyn, „Traktaty o łasce”, str. 110-112)
Subskrybuj:
Posty (Atom)