Stary Testament zawiera w sobie zapowiedzi, których wypełnienie przynosi Nowy Testament. Św. Paweł pisze w Liście do Rzymian, Adam „jest typem Tego, który miał przyjść” (5, 14). Inaczej mówiąc Jezus Chrystus jest nowym Adamem. Adam jest nazwany ‘typem’ od greckiego τύπος (czyt.: typos). Jezus jest zaś antytypem. ‘Typowi’ w Starym Testamencie odpowiada ‘antytyp’ w Nowym Testamencie.
Innym tego przykładem jest zdanie z Pierwszego Listu św. Piotra: „Teraz również zgodnie z tym wzorem ratuje was ona we chrzcie nie przez obmycie brudu cielesnego, ale przez zwróconą do Boga prośbę o dobre sumienie, dzięki zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa” (3, 21). Polskie słowo ‘wzór’ jest tłumaczeniem greckiego słowa: ἀντίτυπος (czyt. antitypos). Wody potopu są ‘typem’, woda chrztu jest ‘antytypem’.
Stary Testament zawiera wiele takich typów, których wypełnienie poznajemy w Nowym Testamencie. Jeden antytyp może mieć wiele typów. Dla przykładu Jezus Chrystus jest antytypem, który ma wiele typów w Starym Testamencie. Typem Jezusa jest nie tylko Adam, ale także Mojżesz, Salomon, Jozue, Elizeusz itp. Typami były nie tylko osoby, ale także przedmioty materialne, np. manna była zapowiedzią czyli typem Eucharystii. Przedmioty materialne jako typy zapowiadały antytypy, które są przedmiotami lub osobami. Świątynia Jerozolimska zapowiadała inną świątynię czyli Ciało Jezusa (por. J 2, 19-21). Laska Aarona, która reprezentowała pierwszego arcykapłana (typ) wskazywała na Jezusa Chrystusa, jako Najwyższego Kapłana Nowego Przymierza (antytyp).
Typy były ułomne i niedoskonałe, a często grzeszne. Ich wypełnienie jest doskonałe. Antytypy przewyższają typy w porządku łaski, jak niebo góruje nad ziemią (por. 1 Kor 15, 45-49).
W tym tekście chcę napisać o Maryi, Matce Pana, która przez autorów Nowego Testamentu została przedstawiona jako antytyp Arki Przymierza. Nie zostało napisane to w sposób wyraźny, a raczej ukryty, dlatego nie od razu daje się to zauważyć przy lekturze Pisma św., tym bardziej, że znakomita większość z nas nie czyta Biblii w oryginale, a czytając nawet najlepsze tłumaczenia, nie jest to takie łatwe do zauważenia.
Zacznijmy od tego, co Stary Testament mówi o Arce Przymierza. Została ona sporządzona na polecenie Boga. Mojżesz otrzymał polecenie zbudowania Arki według wzoru, który Pan Bóg mu ukazał na górze (por. Wj 24, 9; Dz 7, 44; Hbr 8, 5). Chodzi oczywiście o górę Synaj, na której Pan Bóg dał Mojżeszowi Dziesięć Przykazań.
Arka Przymierza zwana była również Arką Świadectwa, Arką Bożą, Arką Jahwe lub Arką Pana. Opis Arki podaje Wj 25, 10-16: „Długość będzie wynosiła dwa i pół łokcia; jej wysokość półtora łokcia i jej szerokość półtora łokcia. I pokryjesz ją szczerym złotem wewnątrz i zewnątrz, i uczynisz na niej dokoła złote wieńce. Odlejesz do niej cztery pierścienie ze złota i przymocujesz je do czterech jej krawędzi: dwa pierścienie do jednego jej boku i dwa do drugiego jej boku. Rozkażesz zrobić drążki z drzewa akacjowego i pokryjesz je złotem. I włożysz drążki te do pierścieni po obu bokach arki celem przenoszenia jej. Drążki pozostaną w pierścieniach arki i nie będą z nich wyjmowane. I włożysz do arki Świadectwo, które dam tobie”.
Według Fausset’s Bible Dictionary: „Arka została wykonana nie z drewna dębowego czy cedrowego, najlepszych drzew Ziemi Świętej, ale z drzewa akacjowego – drzewa rosnącego na pustyni. Drewno cedrowe było użyte do budowania świątyni jerozolimskiej. W ciernistym krzewie (dosł.: w cierniu przekleństwa człowieka) anioł przymierza ukazał się Mojżeszowi, aby pobłogosławić człowiekowi; z drewna ciernistego drzewa została zbudowana Arka Przymierza, typiczne źródło błogosławieństwa”.
Arka Przymierza zawierała w sobie ‘Świadectwo’ czyli tablice Dziesięciu Przykazań (Wj 25, 16), złote naczynie z manną (Wj 16, 34) i laskę Aarona, która zakwitła (Lb 17, 25). Potwierdza to również Hbr 9, 4.
W czasach Starego Testamentu Arka Przymierza była najświętszym przedmiotem w całym wszechświecie. Poza kapłanami, którzy jedynie byli upoważnieni do jej przenoszenia, nikt z ludzi nie mógł ją dotknąć. Uzza, który dotknął Arki, zginął na miejscu. Nikt, poza najwyższym kapłanem, nie mógł zaglądać do środka Arki. Kiedy Arka została przechwycona przez Filistynów (1 Sm 4, 1-11), w Bet-Szemesz zginęło 70 ludzi (według Biblii Tysiąclecia; tekst hebrajski podaje liczbę: 50 070), gdyż zaglądali do jej środka (1 Sm 6, 19). Arka Przymierza szła na czele ludu wybranego w ich wędrówce przez pustynię, a lud postępował za nią w odległości ok. 2 000 łokci (Joz 3, 4). Arka była przykrywana, kiedy stała w przybytku (Wj 40, 21); zakrywano ją także, kiedy udawano się w drogę (Lb 4, 5-6).
Arka Przymierza była szczególnym miejscem obecności Bożej pośród ludu wybranego i objawienia się Jego chwały. Kiedy Mojżesz wypełniając polecenie Pana Boga ukończył budowę wszystkich obiektów i sprzętów liturgicznych (Wj 40, 33), w następnych dwóch wersetach czytamy: „Wtedy to obłok okrył Namiot Spotkania, a chwała Pana napełniła przybytek. I nie mógł Mojżesz wejść do Namiotu Spotkania, bo spoczywał na nim obłok i chwała Pana wypełniała przybytek”. Dlatego, kiedy Arka została zabrana przez wrogów, było to równoznaczne z tym, że „chwała Pańska opuściła Izrael” (1 Sm 4, 21-22). To, co stało się pod górą Synaj w dzień ukończenia konstrukcji Namiotu Spotkania i przybytku, zostało powtórzone w dzień poświęcenia świątyni Jerozolimskiej zbudowanej przez Salomona, jak jest to opisane w Drugiej Księdze Kronik 7, 1-2: „Skoro Salomon zakończył modlitwę, spadł ogień z nieba i strawił całopalenie oraz żertwy, a chwała Pańska wypełniła dom. Kapłani nie mogli wejść do domu Pańskiego, ponieważ chwała Pańska napełniła dom Pański”. W drugiej świątyni, która została zbudowana na miejsce zniszczonej świątyni Salomonowej, nie było Arki Przymierza, i nie czytamy o manifestacji ‘chwały Pana’.
Ojcowie Kościoła i św. Tomasz z Akwinu widzieli w Arce Przymierza symbol Chrystusa.: „Antytyp Arki – Chrystus idzie na czele ludu, który odkupił, prowadząc go przez pustynię tego świata do niebieskiej ziemi obiecanej; jak Arka była w niewoli filistyńskiej, tak Chrystus był zatrzymany na krótki czas w grobie, ale chwalebnie zmartwychwstał; i jak Arka Przymierza została sprowadzona do świątyni, którą dla niej wybudował Dawid na Syjonie, tak samo przy wniebowstąpieniu Chrystusa rozległ się chwalebny hymn: ‘Bramy, podnieście swe szczyty i unieście się, prastare podwoje, aby mógł wkroczyć Król chwały’ (Ps 24, 7). Każdy Dagon musi upaść przed Nim na twarz już teraz (1 Sm 5, 1-4), bo nawet w czasie Jego czasowego zstąpienia do Otchłani moce ciemności musiały uznać Jego wyższość (Kol 2, 14-15; Mt 27, 50-54). Jak Arka przyniosła błogosławieństwo dla domu Edoma, tak Chrystus jest źródłem prawdziwego błogosławieństwa” (Fausset’s Bible Dictionary).
Arka Przymierza jest też zapowiedzią Matki Pana. Oto kilka zestawień tekstów Starego i Nowego Testamentu pokazujących, że związek typ – antytyp pomiędzy Arką Przymierza, a Maryją, Matką Pana był zamierzony przez natchnionych autorów.
Szekina (od hbr.: ‘szakan’ – mieszkać, nie występuje w hebrajskim Piśmie św., ale jest w targumach, czyli aramejskich tłumaczeniach ST) jest to widzialna manifestacja Bożej obecności w obłoku i słupie ognia. Towarzyszyła ona Izraelowi w wędrówce przez pustynię, była widoczna nad Arką Przymierza, w świątyni Salomona, ale brakowało jej w drugiej świątyni. Prorocy zapowiadali powrót ‘chwały Bożej’ w czasach Mesjasza (Ag 1, 8; Za 2, 14).
Arka pozostała w świątyni zbudowanej przez Salomona przez około 400 lat, aż do upadku Jerozolimy w 586 r. przed Chrystusem. Arka nie była wymieniona pośród łupów wywiezionych do Babilonu. Po zniszczeniu świątyni Salomona, Arka Pana zaginęła. Według 2 Księgi Machabejskiej 2, 4-8, Arka Przymierza i Namiot Spotkania zostały z polecenia Bożego zabrane przez proroka Jeremiasza i wyniesione na górę Nebo, tam ukryte w jednej z pieczar. Tam pozostanie ona, aż do czasu przepowiedzianego przez proroka: „Miejsce to pozostanie nieznane, aż Bóg na powrót zgromadzi swój lud i okaże mu miłosierdzie” (2 Mch 2, 7). (Jest to ta sama góra, z której Pan Bóg ukazał Mojżeszowi Ziemię Obiecaną.)
W Ap 11, 19 Jan widzi Arkę w niebieskiej świątyni. W ten sposób proroctwo Jeremiasza zostało wypełnione. Wizja Arki przechodzi bez żadnych pośrednich elementów w wizję ‘kobiety, ubranej w słońce’ (Ap 12, 1). Kim jest owa ‘kobieta’? Niektórzy chcą tu widzieć uosobienie ludu Bożego w odniesieniu do ludu wybranego Starego Testamentu i Kościoła. Pewne zdania w Ap 12 zdają się to potwierdzać. I były takie próby interpretacji w historii Kościoła. Nie można jednak zgodzić się z taką interpretacją, jeśli całkowicie wyklucza ona indywidualne rozumienie ‘niewiasty’ z Ap 12, 1.
Co potwierdza indywidualne rysy ‘kobiety’ z Ap 12, 1? Jest to Matka Mesjasza zapowiedziana w Iz 7, 11.14 i Mi 5, 2 i w innych miejscach ST. Jako postać indywidualna, i jaka taka, tą ‘kobietą’ z Ap 12, 1 może być tylko Maryja, ponieważ Ona jest ‘brzemienna’ (12, 2) i Tą, która rodzi Mesjasza: „I porodziła Syna - Mężczyznę, który wszystkie narody będzie pasł rózgą żelazną. I zostało porwane jej Dziecię do Boga i do Jego tronu” (Ap 12, 5).
Od wieków Kościół widział w Maryi antytyp Arki Przymierza Starego Testamentu. Również starożytna jest wiara Kościoła we wniebowzięcie NMP, chociaż do rangi dogmatu została podniesiona ona dopiero 60 lat temu.
Innym tego przykładem jest zdanie z Pierwszego Listu św. Piotra: „Teraz również zgodnie z tym wzorem ratuje was ona we chrzcie nie przez obmycie brudu cielesnego, ale przez zwróconą do Boga prośbę o dobre sumienie, dzięki zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa” (3, 21). Polskie słowo ‘wzór’ jest tłumaczeniem greckiego słowa: ἀντίτυπος (czyt. antitypos). Wody potopu są ‘typem’, woda chrztu jest ‘antytypem’.
Stary Testament zawiera wiele takich typów, których wypełnienie poznajemy w Nowym Testamencie. Jeden antytyp może mieć wiele typów. Dla przykładu Jezus Chrystus jest antytypem, który ma wiele typów w Starym Testamencie. Typem Jezusa jest nie tylko Adam, ale także Mojżesz, Salomon, Jozue, Elizeusz itp. Typami były nie tylko osoby, ale także przedmioty materialne, np. manna była zapowiedzią czyli typem Eucharystii. Przedmioty materialne jako typy zapowiadały antytypy, które są przedmiotami lub osobami. Świątynia Jerozolimska zapowiadała inną świątynię czyli Ciało Jezusa (por. J 2, 19-21). Laska Aarona, która reprezentowała pierwszego arcykapłana (typ) wskazywała na Jezusa Chrystusa, jako Najwyższego Kapłana Nowego Przymierza (antytyp).
Typy były ułomne i niedoskonałe, a często grzeszne. Ich wypełnienie jest doskonałe. Antytypy przewyższają typy w porządku łaski, jak niebo góruje nad ziemią (por. 1 Kor 15, 45-49).
W tym tekście chcę napisać o Maryi, Matce Pana, która przez autorów Nowego Testamentu została przedstawiona jako antytyp Arki Przymierza. Nie zostało napisane to w sposób wyraźny, a raczej ukryty, dlatego nie od razu daje się to zauważyć przy lekturze Pisma św., tym bardziej, że znakomita większość z nas nie czyta Biblii w oryginale, a czytając nawet najlepsze tłumaczenia, nie jest to takie łatwe do zauważenia.
Zacznijmy od tego, co Stary Testament mówi o Arce Przymierza. Została ona sporządzona na polecenie Boga. Mojżesz otrzymał polecenie zbudowania Arki według wzoru, który Pan Bóg mu ukazał na górze (por. Wj 24, 9; Dz 7, 44; Hbr 8, 5). Chodzi oczywiście o górę Synaj, na której Pan Bóg dał Mojżeszowi Dziesięć Przykazań.
Arka Przymierza zwana była również Arką Świadectwa, Arką Bożą, Arką Jahwe lub Arką Pana. Opis Arki podaje Wj 25, 10-16: „Długość będzie wynosiła dwa i pół łokcia; jej wysokość półtora łokcia i jej szerokość półtora łokcia. I pokryjesz ją szczerym złotem wewnątrz i zewnątrz, i uczynisz na niej dokoła złote wieńce. Odlejesz do niej cztery pierścienie ze złota i przymocujesz je do czterech jej krawędzi: dwa pierścienie do jednego jej boku i dwa do drugiego jej boku. Rozkażesz zrobić drążki z drzewa akacjowego i pokryjesz je złotem. I włożysz drążki te do pierścieni po obu bokach arki celem przenoszenia jej. Drążki pozostaną w pierścieniach arki i nie będą z nich wyjmowane. I włożysz do arki Świadectwo, które dam tobie”.
Według Fausset’s Bible Dictionary: „Arka została wykonana nie z drewna dębowego czy cedrowego, najlepszych drzew Ziemi Świętej, ale z drzewa akacjowego – drzewa rosnącego na pustyni. Drewno cedrowe było użyte do budowania świątyni jerozolimskiej. W ciernistym krzewie (dosł.: w cierniu przekleństwa człowieka) anioł przymierza ukazał się Mojżeszowi, aby pobłogosławić człowiekowi; z drewna ciernistego drzewa została zbudowana Arka Przymierza, typiczne źródło błogosławieństwa”.
Arka Przymierza zawierała w sobie ‘Świadectwo’ czyli tablice Dziesięciu Przykazań (Wj 25, 16), złote naczynie z manną (Wj 16, 34) i laskę Aarona, która zakwitła (Lb 17, 25). Potwierdza to również Hbr 9, 4.
W czasach Starego Testamentu Arka Przymierza była najświętszym przedmiotem w całym wszechświecie. Poza kapłanami, którzy jedynie byli upoważnieni do jej przenoszenia, nikt z ludzi nie mógł ją dotknąć. Uzza, który dotknął Arki, zginął na miejscu. Nikt, poza najwyższym kapłanem, nie mógł zaglądać do środka Arki. Kiedy Arka została przechwycona przez Filistynów (1 Sm 4, 1-11), w Bet-Szemesz zginęło 70 ludzi (według Biblii Tysiąclecia; tekst hebrajski podaje liczbę: 50 070), gdyż zaglądali do jej środka (1 Sm 6, 19). Arka Przymierza szła na czele ludu wybranego w ich wędrówce przez pustynię, a lud postępował za nią w odległości ok. 2 000 łokci (Joz 3, 4). Arka była przykrywana, kiedy stała w przybytku (Wj 40, 21); zakrywano ją także, kiedy udawano się w drogę (Lb 4, 5-6).
Arka Przymierza była szczególnym miejscem obecności Bożej pośród ludu wybranego i objawienia się Jego chwały. Kiedy Mojżesz wypełniając polecenie Pana Boga ukończył budowę wszystkich obiektów i sprzętów liturgicznych (Wj 40, 33), w następnych dwóch wersetach czytamy: „Wtedy to obłok okrył Namiot Spotkania, a chwała Pana napełniła przybytek. I nie mógł Mojżesz wejść do Namiotu Spotkania, bo spoczywał na nim obłok i chwała Pana wypełniała przybytek”. Dlatego, kiedy Arka została zabrana przez wrogów, było to równoznaczne z tym, że „chwała Pańska opuściła Izrael” (1 Sm 4, 21-22). To, co stało się pod górą Synaj w dzień ukończenia konstrukcji Namiotu Spotkania i przybytku, zostało powtórzone w dzień poświęcenia świątyni Jerozolimskiej zbudowanej przez Salomona, jak jest to opisane w Drugiej Księdze Kronik 7, 1-2: „Skoro Salomon zakończył modlitwę, spadł ogień z nieba i strawił całopalenie oraz żertwy, a chwała Pańska wypełniła dom. Kapłani nie mogli wejść do domu Pańskiego, ponieważ chwała Pańska napełniła dom Pański”. W drugiej świątyni, która została zbudowana na miejsce zniszczonej świątyni Salomonowej, nie było Arki Przymierza, i nie czytamy o manifestacji ‘chwały Pana’.
Ojcowie Kościoła i św. Tomasz z Akwinu widzieli w Arce Przymierza symbol Chrystusa.: „Antytyp Arki – Chrystus idzie na czele ludu, który odkupił, prowadząc go przez pustynię tego świata do niebieskiej ziemi obiecanej; jak Arka była w niewoli filistyńskiej, tak Chrystus był zatrzymany na krótki czas w grobie, ale chwalebnie zmartwychwstał; i jak Arka Przymierza została sprowadzona do świątyni, którą dla niej wybudował Dawid na Syjonie, tak samo przy wniebowstąpieniu Chrystusa rozległ się chwalebny hymn: ‘Bramy, podnieście swe szczyty i unieście się, prastare podwoje, aby mógł wkroczyć Król chwały’ (Ps 24, 7). Każdy Dagon musi upaść przed Nim na twarz już teraz (1 Sm 5, 1-4), bo nawet w czasie Jego czasowego zstąpienia do Otchłani moce ciemności musiały uznać Jego wyższość (Kol 2, 14-15; Mt 27, 50-54). Jak Arka przyniosła błogosławieństwo dla domu Edoma, tak Chrystus jest źródłem prawdziwego błogosławieństwa” (Fausset’s Bible Dictionary).
Arka Przymierza jest też zapowiedzią Matki Pana. Oto kilka zestawień tekstów Starego i Nowego Testamentu pokazujących, że związek typ – antytyp pomiędzy Arką Przymierza, a Maryją, Matką Pana był zamierzony przez natchnionych autorów.
| Stary Testament – typ | Nowy Testament – antytyp |
| 1. Arka Przymierza zawiera trzy typy (zapowiedzi) Jezusa: mannę, laskę Aarona (pierwszego najwyższego kapłana) i tablicę Dziesięciu Przykazań (Prawo) | Maryja nosiła w swoim ciele wypełnienie tych typów. Jezus jest prawdziwą manną z nieba (J 6, 32), prawdziwym Najwyższym Kapłanem (Hbr 3, 1) i dawcą Nowego Prawa (np. Mt 5) |
| 2. Szekina, reprezentująca Ducha Świętego spoczywała na Namiocie Spotkania i wypełniała przybytek. „I nie mógł Mojżesz wejść do Namiotu Spotkania, bo spoczywał na nim obłok i chwała Pana wypełniała przybytek” (Wj 40, 35). Greckie tłumaczenie Starego Testamentu, LXX, oddaje słowo: „spoczywała” przez odpowiednią formę czasownika: ἐπισκιάζω | ”Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym” (Łk 1, 35). Greckie słowo, które zostało przetłumaczone przez BT jako „osłoni”, to odpowiednia forma czasownika: ἐπισκιάζω. |
| 3. Dawid tańczył i podskakiwał przed Arką w czasie procesji do Jerozolimy (2 Sm 6, 14-16) | Kiedy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, Jan Chrzciciel podskoczył z radości w łonie matki (Łk 1, 41.44). |
| 4. Po manifestacji Bożej potęgi działającej przez Arką, Dawid zawołał: „Jakże przyjdzie do mnie Arka Pańska?” (2 Sm 6, 9). | Po objawieniu Elżbiecie prawdziwego powołania Maryi, i poznając, że Ona nosi Boga w swoim łonie, Elżbieta zawołała: „A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie” (Łk 1, 43)? |
| 5. „Arka Pańska pozostawała w domu Obed-Edoma z Gat przez trzy miesiące” (2 Sm 6, 11). | „Maryja pozostała u niej około trzech miesięcy; potem wróciła do domu” (Łk 1, 56). |
W Ap 11, 19 Jan widzi Arkę w niebieskiej świątyni. W ten sposób proroctwo Jeremiasza zostało wypełnione. Wizja Arki przechodzi bez żadnych pośrednich elementów w wizję ‘kobiety, ubranej w słońce’ (Ap 12, 1). Kim jest owa ‘kobieta’? Niektórzy chcą tu widzieć uosobienie ludu Bożego w odniesieniu do ludu wybranego Starego Testamentu i Kościoła. Pewne zdania w Ap 12 zdają się to potwierdzać. I były takie próby interpretacji w historii Kościoła. Nie można jednak zgodzić się z taką interpretacją, jeśli całkowicie wyklucza ona indywidualne rozumienie ‘niewiasty’ z Ap 12, 1.
Co potwierdza indywidualne rysy ‘kobiety’ z Ap 12, 1? Jest to Matka Mesjasza zapowiedziana w Iz 7, 11.14 i Mi 5, 2 i w innych miejscach ST. Jako postać indywidualna, i jaka taka, tą ‘kobietą’ z Ap 12, 1 może być tylko Maryja, ponieważ Ona jest ‘brzemienna’ (12, 2) i Tą, która rodzi Mesjasza: „I porodziła Syna - Mężczyznę, który wszystkie narody będzie pasł rózgą żelazną. I zostało porwane jej Dziecię do Boga i do Jego tronu” (Ap 12, 5).
Od wieków Kościół widział w Maryi antytyp Arki Przymierza Starego Testamentu. Również starożytna jest wiara Kościoła we wniebowzięcie NMP, chociaż do rangi dogmatu została podniesiona ona dopiero 60 lat temu.
Bełkot nad bełkoty
OdpowiedzUsuńtoś merytorycznie to uzasadnił :)
OdpowiedzUsuń